حسابرسی اعمال

قبلاً گفتيم كه نخستين حكمت و نصيحت لقمان به پسرش توحيد و خداشناسي بود كه زيربناي همه كمالات، معارف و ارزش‏ها به حساب مي‏ آيد. حال، به تشريح دومين حكمت و نصيحت او مي ‏پردازيم. او به فرزندش چنين مي‏ گويد: «يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ؛ پسرم!

فلنسالن الذين ارسل اليهم و لنسالن المرسلين. فلنقصن عليهم بعلم و ما كنا غائبين. و الوزن يومئذ الحق فمن ثقلت موازينه فاولئك هم المفلحون. و من خفت موازينه فاولئك الذين خسروا انفسهم بما كانوا باياتنا يظلمون.

رواياتي در این خصوص وجود كه دلالت دارند بر اينكه در مادّة اعراف ، عرفان و معرفت به كار رفته است . و شايد ريشة اين نوع تعبير، از آية قرآن گرفته شده باشد كه : وَ عَلَي الاْعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاَّ بِسِيمَب'هُمْ.چون در اين آيه ، وقوف بر اعراف را از آنِ كساني قرار داده است كه معرفت دارند بواسطة علامت و نشانه هائي كه در سيماي مردم است ، اگر ضمير هُمْ به كُلاًّ بر گردد؛ و يا به نشانه هائي كه در سيماي خودشان است اگر ضمير هُمْ به رِجَالٌ بر گردد.