مرز صله رحم تا کجا است؟
ديد و بازديد و صله رحم، يکي از سنت‌هاي پسنديده و ارزشمند در دين اسلام است.
پيوند با خويشاوندان و نيکي به آنان به ويژه پدر و مادر را از راه‌هاي مهم رشد و تعالي در همه زمينه‌ها و تقرب به خداي سبحان برشمرده است که پس از ايمان به خدا از با فضيلت‌ترين اعمال ديني به شمار مي‌آيد به طوري که اجر و پاداش مادي و معنوي فراواني دارد.
برخي از عوامل قطع رحم
گسستن پيوند خويشاوندي و پاس نداشتن حرمت والدين عوامل گوناگوني دارد؛ ليکن دو عامل مهم آن، بي‌حيايي و حرص اشاره مي‌شود: امام صادق (عليه السلام) به مفضّل فرمود: برخي چنان‌اند که اگر حيا نبود حق پدر و مادر و صله رحم را رعايت نمي‌کردند.
پيامبر (صلي الله عليه وآله) نيز فرمود: از حرص بپرهيزيد، زيرا پيشينيان را به خونريزي و قطع رحم کشانده است.
مصاديق و شيوه‌هاي صله رحم
صله رحم تنها رفتن به خانه بستگان نيست، بلکه مصاديق فراواني دارد و مصداق کاملش اين است که پيش از ديگران نياز آنان را برطرف و آنان را خوشحال مي‌کند. پس صله رحم و پيوند با هر خويشاوندي متناسب با شأن اوست، چنان که گاه تنها به سلام کردن به او يا پاسخ نيکو دادن به سلام اوست زيرا وي به کمک مالي نياز ندارد.
برخي شيوه‌ها و مصاديق صله رحم عبارتند از: ترک آزار خويشاوندان، سلام و تکريم، اطعام گرچه به جرعه آبي باشد، عيادت از بيمار، شرکت در مراسم عزا، زيارت و ديدار، هديه دادن و تامين نيازهاي آنان پيش از ديگران.
جهم بن حُميد از امام صادق (عليه السلام) پرسيد: خويشاونداني که مخالف عقيده ديني من هستند آيا حقي بر عهده دارند؟ فرمود: آري، حق خويشاوندي دارند که هيچ چيزي آن را قطع نمي‌کند و اگر با تو هم عقيده باشند دو حق دارند: حق رحم و حق اسلام.
رسول گرامي (صلي الله عليه وآله) فرمود: اي صاحبان خويشاوندي! با همديگر ديدار کنید ولي همسايه نشويد و به همديگر هديه دهيد، زيرا زيارت و ديدار، دوستي را محکم مي‌کند و همسايگي (ممکن است) موجب گسستگي پيوند شود و هديه، خوي آدمي را نرم مي‌کند.
امام صادق (عليه السلام) در احاديثي چنين فرمود: صله رحم کنيد، هر چند با سلام کردن باشد، با خويشانت پيوند برقرار کن، هر چند با دادن جرعه‌اي آب، با عشيره خود صله رحم کنيد و در تشييع جنازه آنان حاضر شويد، از بيمارشان عيادت و حقوق آنان را رعايت کنيد، برترين پيوند خويشاوندي اين است که از آزارشان خودداري شود.
مرز صله رحم
پيوند خويشاوندي تنها به بستگان خوب و با ايمان اختصاص ندارد، بلکه وظيفه‌اي اخلاقي و الهي است که فراگير است، از اين رو چنانچه پدر و مادر و ديگر خويشاوندان، م?من نيز نباشند احترامشان لازم و بر رفع نيازهاي آنان تاکيد شده است ليکن اين ارتباط تا جايي است که به ديگر احکام دين آسيبي نرسد؛ ولي اگر براثر اين ارتباط، ديگر احکام دين در خطر قرار گيرد نه تنها ارتباط با غير متدينان لازم نيست بلکه جايز هم نيست.
خداي سبحان فرمود: ... سفارش ما به انسان اين بود که به وي فرمان داديم که پدر و مادرت را سپاسگزار باش، همان گونه که فرمانش داديم که مرا شکرگزار باش، مبادا فرمان نبري و سپاسگزاري نکني، که بازگشت همگان به سوي من است. و اگر پدر و مادرت تلاش کردند که چيزي را که بدان علم نداري - از آن روي که وجود ندارد شريک من سازي، از آنان پيروي مکن. البته در کارهاي دنيا با آنان به نيکي معاشرت کن.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: مردي نزد رسول خدا (صلي الله عليه وآله) آمد و عرض کرد: اي رسول خدا! خويشاونداني دارم که جز ستم، قطع رحم و دشنام من، کاري نمي‌کنند، آيا آنان را رها کنم؟ فرمود: در اين صورت خدا همه شما را ترک خواهد کرد. پرسيد: پس چه کنم؟ فرمود: با کسي که پيوند خود را با تو گسسته، پيوند برقرار کن و به آن که تو را محروم ساخته عطا کن و از آن که بر تو ستم کرده در گذر. هر گاه چنين کردي خدا در برابر آنان پشتيبان تو است.
جهم بن حُميد از امام صادق(عليه السلام) پرسيد: خويشاونداني که مخالف عقيده ديني من هستند آيا حقي بر عهده دارند؟ فرمود: آري، حق خويشاوندي دارند که هيچ چيزي آن را قطع نمي‌کند و اگر با تو هم عقيده باشند دو حق دارند: حق رحم و حق اسلام.
برخي شيوه‌ها و مصاديق صله رحم عبارتند از: ترک آزار خويشاوندان، سلام و تکريم، اطعام گرچه به جرعه آبي باشد، عيادت از بيمار، شرکت در مراسم عزا، زيارت و ديدار، هديه دادن و تامين نيازهاي آنان پيش از ديگران.
مراتب خويشاوندي (اولويت در صله رحم)
با توجه به گستره پيوند خويشاوندي از يک سو و ناتواني انسان‌ها در رعايت آن با همه خويشاوندان از سوي ديگر، در آيات و روايات به رعايت ترتيب در پيوند خويشاوندي توجه شده است.
بر پايه روايات ياد شده مراتب صله رحم شرح زيرند:
1 - پدر و مادر و از اين دو نيز مادر مقدم است؛
2. برادران و خواهران،
3. ديگر اقوام نسبي (عشيره: عموها، عمه‌ها، عموزاده‌ها و ....)
4. بستگان سببي (دامادها و ...). البته ازدواج زمينه الحاق سبب به نسبت را فراهم مي‌کند.
از رسول گرامي (صلي الله عليه وآله) روايت شده است که مي‌فرمايد: پنج دانه خرما با پنج گرده نان يا پنج دينار و درهمي که انسان به دست مي‌آورد و مي‌خواهد آن را مصرف کند با ارزش‌ترين انفاق‌ها آن است که به والدين خود انفاق کند. دوم بر خود و خانواده‌اش و سوم به نزديکان تهيدستش. چهارم به همسايگان فقير و پنجم در راه خدا که از نظر پاداش کمترين است، يعني تمام اقسام پنج‌گانه چون به دستور خدا و در راه اوست ثواب دارند؛ ولي ثواب صدقه از ثواب آن چهار کار خير کمتر است.
امام حسين (عليه السلام) مي‌فرمايد از رسول خدا (صلي الله عليه وآله) شنيدم مي‌فرمود: (در رعايت حقوق خويشاوندي) از خانواده خود آغاز کن: نخست به مادرت، پدرت، خواهرت، برادرت. سپس با رعايت مراتب نزديکان، هر يک به تو نزديک‌ترند.
در روايت ديگري آمده است: اي علي! براي نيکي با والدين خود دو سال و براي پيوند خويشاوندي يک سال سفر کن.
خبرگزاري فارس
جستجو
دیگر سایت های موسسه
