صراط و میزان اعمال

صراط همان پلی است که بر روی جهنم کشیده شده و همگان باید از روی آن عبور کنند، آری راه بهشت از روی جهنم می‏گذرد!
«و ان منکم الا واردها کان علی ربک حتما مقضیا×ثم ننجی الذین اتقوا و نذر الظالمین فیها جثیا، همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم می‏شوید، این امری ست‏حتمی و قطعی بر پروردگارت، سپس آنها را که تقوا پیشه کرده‏اند از آن رهایی می‏بخشیم و ظالمان را، در حالی که به زانو در آمده‏اند در آن رها می‏سازیم‏» . (1)
عبور از این گذرگاه صعب العبور خطرناک بستگی به چگونگی اعمال انسانها دارد چنان که در حدیث معروفی می‏خوانیم:منهم من یمر مثل البرق، و منهم من یمر مثل عدو الفرس، و منهم من یمر حبوا، و منهم من یمر مشیا، و منهم من یمر متعلقا، قد تاخذ النار منه شیئا و تترک شیئا، بعضی مانند برق از آن می‏گذرند و بعضی همچون اسب تیز رو، بعضی با دست و زانو، بعضی همچون پیادگان و بعضی به آن آویزان می‏شوند (و می‏گذرند!) گاه آتش دوزخ از آنها چیزی را می‏گیرد و چیزی را رها می‏کند!» (2)
اما «میزان‏» چنانکه از نامش پیداست وسیله‏ای است‏برای سنجش اعمال انسانها، آری در آن روز همه اعمال ما را می‏سنجند و ارزش و وزن هر یک را آشکار می‏کنند:
«و نضع الموازین القسط لیوم القیمة فلا تظلم نفس شیئا و ان کان مثقال حبة من خردل اتینا بها و کفی بنا حاسبین، ما ترازوهای عدل را در روز قیامت‏بر پا می‏کنیم، و به هیچ کس کمترین ستمی نمی‏شود، حتی اگر به مقدار سنگینی یک دانه خردل (کار نیک و بدی) داشته باشد ما آن را حاضر می‏کنیم و (جزایش را به او می‏دهیم) و کافی است که حساب کننده باشیم!» . (3)
«فاما من ثقلت موازینه فهو فی عیشة راضیة×و اما من خفت موازینه فامه هاویة، اما کسی که در آن روز، ترازوهای اعمالش سنگین است، در یک زندگی رضایتبخش خواهد بود، و کسی که ترازوهایش سبک است جایگاهش دوزخ است!» (4)
آری عقیده ما این است که نجات و رستگاری در آن جهان بستگی به اعمال انسانها دارد، نه آرزوها و پندارها، هر کس در گرو اعمال خویش است و بدون پاکی و تقوا کسی راه به جایی نمی‏برد: «کل نفس بما کسبت رهینة، هر انسانی در گرو اعمال خویش است‏» . (5)
این شرح کوتاهی بود از چگونگی «صراط‏» و «میزان‏» هر چند جزئیات آن برای ما معلوم نیست و همان گونه که قبلا نیز گفته‏ایم چون سرای آخرت عالمی است‏بسیار برتر از جهانی که در آن زندگی می‏کنیم، درک همه مفاهیم آن برای ما زندانیان دنیای مادی مشکل یا غیر ممکن است.

پی نوشت:

1- سوره مریم، آیات 71 و 72.
2- این حدیث‏با مختصر تفاوتی در منابع معروف شیعه و اهل سنت، مانند کنز العمال حدیث 39036 و قرطبی، جلد 6، صفحه 4175 ذیل آیه 71 سوره مریم و صدوق در امالی خود آن را از امام صادق (ع) نقل کرده است.در صحیح بخاری نیز بابی دیده می‏شود تحت عنوان «الصراط جسر جهنم‏» (صحیح بخاری، جلد 8، صفحه 146) .
3- سوره انبیاء، آیه 47.
4- سوره قارعه، آیات 6 تا 9.
5- سوره مدثر، آیه 38.

نویسنده: ناصر مکارم شیرازی