«اَلْیوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَأتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَرَضیتُ لَکُمُ الإِسْلامَ دیناً»
«…امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بدون نقصان برشما تمام نمودم و اسلام را به عنوان ایدئولوژی برای شما برگزیدم…»1
براساس قوانین قرآن و اسلام، حاکم و فرمانروای اسلامی دارای شرایطی ویژه است و ولایت که همان حاکمیت اسلام است، یکی از ارکان بسیار ارجمند اسلام به شمار می رود و در روایات امامان معصوم (علیهم السلام)؛ و از جمله در کلام امام باقر (علیه السلام) چنین آمده است:
«اسلام بر پنج پایه و اساس استوار گردیده است: نماز، زکات، حج، روزه، ولایت.»2
همان طور که برپایی نماز، روزه گرفتن، حج گزاردن و زکات دادن به دستور خدای بزرگ بوده است و احکام آنها توسط پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وسپس اهلبیت (ع) تبیین گردیده است ، ولایت معصومین (ع) نیز به طور قطع، پس از رسول خدا (ص) که در حقیقت استمرار حاکمیت پیامبر می باشد، از سوی خداوند و به دستور او صورت گرفته است.
اسلام دین جهانی و ابدی خداست و باید توجه داشت که این دین، نیاز مستمر به رهبری دارد. آیا می توان پذیرفت ولایتی که به مثابه عنصر نگهدارنده اسلام و به سان فضای مناسب گسترش آن است، آن قدر بی اهمیت باشد که پیامبر برای آن ارزشی قائل نشود و برعهده دیگران بنهد؟!
رسول خدا (ص)، هرگز امامت پس از رسالت خویش را به حال خود رها نکرده است؛ بلکه به فرمان خداوند، متعال در روز غدیر خم مأمور شد امام امیر المؤمنین (علیه السلام) را به عنوان جانشین خود و اولین امام معصوم به مردم معرفی کند.
کتاب های تفسیر و روایات، دلالت بر این حقیقت دارند که آیه شریفه، در شأن امیر المؤمنین (ع) نازل گردیده و به عنوان آخرین پیام وحی، بر وجود مقدس رسول خدا (ص) فروفرستاده شده است. به فرموده امام باقر(ع): ولایت، آخرین واجب الهی بود که خداوند آن را فرو فرستاده و نیز فرمود:
پس از فریضه ولایت، واجب دیگری باقی نمانده است .
اهل تسنن نیز احادیث فراوانی در کتب خود آورده اند که این آیه شریفه در شأن امام امیر المؤمنین (ع) نازل شده است؛ از جمله:
ابو سعید خدری گفت: هنگامی که رسول خدا علی بن ابی طالب را در غدیر خم به ولایت منصوب کرد جبرئیل فرود آمد و آیه «اَلْیوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُم…» را به پیامبر عرضه کرد.4
هم چنین ابوهریره گفت: کسی که روز 18 ذی حجة روزه بگیرد خداوند ثواب روزه 60 ماه را به او می دهد و آن روز غدیر خم است، هنگامی که رسول اللّه (ص) دست علی بن ابی طالب (ع)را گرفت و فرمود: … مَن کُنت مولاه فهذا علی مولاه…،عمر به علی بن ابی طالب تبریک گفت؛ آن گاه پروردگار بزرگ، این آیه شریفه را نازل کرد.5
و نیز ابن عباس و سدی نقل کرده اند که این آیه، 81 روز قبل از وفات پیامبر بر او نازل شده است.6
سوره مائده مدنی است مگر آیه: «اَلْیوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُم…» که در حجة الوداع نازل شده است.7
بی تردید آیه شریفه مورد بحث، دلالت روشنی دارد که امر مهم امامت و رهبری جامعه در زمره اموری است که خداوند و پیامبر، آن را به حال خود وانمی گذارند؛ زیرا کیان دین و بقای اسلام به رهبری معصومین (ع) که همان برگزیدگان خدا هستند ارتباط تنگاتنگ دارد. لذا ابو سعد خُدری و جابر بن عبداللّه انصاری گفته اند: وقتی که این آیه بر پیامبر (ص) نازل شد، آن حضرت فرمودند:
«اللّه أکبر!، دین کامل شد و نعمت تمام گردید و خدا به پیامبری من و ولایت علی بن ابی طالب بعد از من رضایت داد.»8
پس ملاحظه کردیم خدای بزرگ نه تنها رهبری دین اسلام را سبک نشمرده است، بلکه با تأکید فراوان، امامت مستمر در جامعه را معرفی نموده و رهبری جاویدان آن را تا روز قیامت به امامان معصوم (ع) سپرده است.
آری! این چنین طلوع ولایت تحقق یافت.
نویسنده : محمد علی مقدادی
پی نوشت:
1.سوره مائده آیه 3.
2. وسائل الشیعة ج 1، ص 7، امام باقر .
3. کافی ج 1، ص 289.
4. ملحقات إحقاق الحق، ج 30، ص 78.
5. بحارالأنوار، ج 94، ص 110.
6. المناقب ، ج 1، ص 234.
7. سعد السعود، ص 294.
8. بحاالأنوار 37: 156.