در آن هفت سال قحطی، كه سراسر مصر و اطراف را قحطی فرا گرفته بود، مردم سرزمین كنعان (فلسطین) نیز قحطی زده شدند، و حتی یعقوب و فرزندان او نیز از این بلای عمومی برخوردار بودند. آوازه عدالت و احسان عزیز مصر به كنعان رسیده بود. مردم كنعان با قافلهها به مصر آمده و از آن جا غلّه و خوار بار، به كنعان میآوردند.
حضرت یعقوب ـ علیه السلام ـ به فرزندان خود فرمود: این طور كه اخبار میرسد، فرمانفرمای مصر شخص نیك و با انصافی است، خوب است نزد او بروید و از او غلّه خریداری كنید و به كنعان بیاورید. فرزندان یعقوب آماده مسافرت شدند. فرزند كوچك یعقوب ـ علیه السلام ـ بنیامین (كه از طرف مادر هم برادر یوسف بود) به تقاضای پدر كه با او مأنوس بود، نزد پدر ماند (تا به انجام كارهای داخلی خانواده بزرگ یعقوب بپردازد) ده فرزند دیگر با به همراه داشتن ده شتر روانه مصر شدند. وقتی كه چون مشتریان دیگر در مصر، به محل خریداری غلّه آمدند، یوسف ـ علیه السلام ـ كه شخصاً به معاملات نظارت داشت، در میان مشتریها، برادران خود را دید و آنان را شناخت، ولی آنان یوسف ـ علیه السلام ـ را نشناختند، زیرا به نقل ابن عباس از آن زمانی كه یوسف را به چاه انداختند تا این وقت، چهل سال فاصله بود. یوسف ـ علیه السلام ـ نه ساله كه اینك در حدود پنجاه سال دارد، طبعاً قیافهاش تغییر كرده. از طرفی برادران به هیچ وجه به فكرشان نمیآمد كه یوسف ـ علیه السلام ـ سلطانی مقتدر شده باشد و روی تخت رهبری بنشیند.
حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ طبق مصالحی كه خودش میدانست خود را معرفی نكرد و از راههایی با ترتیب خاصی كه خاطر نشان میشود، با برادرانش گفتگود كرد، تا در فرصت مناسب خود را معرفی نموده و ترتیب آمدن خانواده یعقوب را به مصر با شیوه ماهرانهای ردیف كند.
علی بن ابراهیم روایت میكند: یوسف پذیرایی گرمی از برادران كرد و دستور داد بارهای آنها را از غلّه تكمیل كردند و قبل از مراجعت آنان، بین آنها چنین گفتگویی ردّ و بدل شد:
یوسف: شما كی هستید؟ خود را معرفی كنید.
برادران: ما قومی كشاورز هستیم كه در حوالی شام سكونت داریم. قحطی و خشكسالی ما را فرا گرفت، به حضور شما آمدهایم تا غلّه خریداری كنیم.
یوسف: شاید شما كارآگاههایی باشید كه آمدهاید پی به اسرار كشور من ببرید!
برادران: نه به خدا سوگند، ما جاسوس نیستیم، ما برادرانی هستیم كه پدر ما یعقوب ـ علیه السلام ـ فرزند اسحاق بن ابراهیم ـ علیه السلام ـ است. اگر پدر ما را بشناسی بیشتر به ما كرم میكنی، چون پدر ما پیامبر خدا، فرزند پیامبران خدا است و اندوهگین است.
یوسف: چرا پدر شما اندوهگین است؟ شاید به خاطر جهالت و بیهوده كاری شما، او محزون است.
برادران: ای پادشاه! ما جاهل و سفیه نیستیم، حزن پدر از ناحیه ما نیست، بلكه او پسری از ما كوچكتر داشت، روزی به عنوان صید با ما به بیابان آمد، گرگ او را در بیابان درید. از آن وقت تا حال پدرمان محزون و گریان است.
یوسف: آیا شما همگی از یك پدر هستید؟
برادران: همه ما از یك پدر هستیم، ولی مادرانمان یكی نیستند.
یوسف: چه باعث شده كه پدر شما همه شما را آزادانه به سوی مصر فرستاده، ولی یكی از برادران شما را پیش خود نگهداشته است؟
برادران: پدرمان با او مأنوس بود. از طرفی برادر مادری او (به نام یوسف) مفقود شد. خاطر پدر ما به واسطه او (بنیامین) تسلّی داده میشود و با او مأنوس است.
یوسف: به چه دلیل آن چه را كه شما میگویید باور كنم؟
برادران: ما در سرزمینی دور ساكن هستیم و در این جا كسی ما را نمیشناسد، چه كسی را به عنوان گواهی بیاوریم؟
یوسف: اگر راست میگویید برادر خودتان را كه در نزد پدرتان است نزد من بیاورید، من راضی خواهم شد.
برادران: پدر ما از فراق او محزون خواهد شد. او با بنیامین مأنوس است، چگونه او را بیاوریم؟
یوسف: یكی از شماها را به عنوان گرو نزد خود نگه میدارم تا پدر شما به خاطر حفظ فرزندش كه در گرو ما است، برادرتان را با شما نزد ما بفرستد.
به دستور یوسف ـ علیه السلام ـ ، بین برادران قرعه زدند، قرعه به نام شمعون افتاد. این هم از درسهای دستگاه خلقت است كه به این وسیله شمعون كه نسبت به برادران، برای یوسف ـ علیه السلام ـ بهتر بوده و سابقه خوبی داشته نزد یوسف بماند.
برادران به قصد مراجعت به كنعان آماده شدند. بارها را تكمیل كرده و عزم حركت كردند. یوسف گفت: اگر برادرتان را در سفر بعد نیاورید، دیگر نزد من نیایید و آن گاه برای شما غلّهای پیش من نخواهد بود.
برای این كه حتماً، برادران هنگام مسافرت دیگر، برادرِ خود را بیاورند، یوسف ـ علیه السلام ـ دستور داد كه محرمانه سرمایه (پول) آنها را در میان بارشان گذاشتند تا همین موضوع هم باعث شود كه به عنوان ردّ امانت یا به عنوان حسن ظنّ پیدا كردن آنان، به لطف و كرم و احسان یوسف ـ علیه السلام ـ ، ناچار مسافرت دیگری به مصر كنند.
برادران از یك سو با كمال خوشحالی، و از سوی دیگر نگران كه چگونه یعقوب ـ علیه السلام ـ را راضی كنند تا بنیامین را با خود به مصر ببرند، به سوی كنعان روانه شدند و این راه طولانی (كه به نقلی دوازده روز و به نقلی هیجده روز راه رفتن فاصله بین مصر و كنعان بود) را پیمودند و به كنعان رسیدند...(1).
بنیامین در محضر یوسف ـ علیه السلام ـ
وقتی كه فرزندان یعقوب نزد پدر آمده و سلام كردند، یعقوب ـ علیه السلام ـ از كیفیت برخورد آنان احساس كرد كه رنجی در دل دارند، و در میان آنان شمعون را ندید. فرمود: علت چیست كه صدای شمعون را نمیشنوم؟
فرزندان: ای پدر! ما از پیش پادشاه بزرگی كه هرگز از نظر علم، حكمت، وقار، تواضع و اخلاق، مثل او دیده نشده آمدهایم، اگر كسی را به تو تشبیه كنند، او به طور كامل به تو شباهت دارد، ولی ما در خاندانی هستیم كه گویا برای بلا آفریده شدهایم، او به ما بدبین شد، گمان كرد كه ما راست نمیگوییم تا بنیامین را به طرف او ببریم، تا به او خبر بدهد كه حزن تو از چه رواست، و به چه علت این طور زود پیر شدی و چشمهای خود را از دست دادهای؟ بنیامین را با ما بفرست تا بار دیگر وقتی به حضور او رفتیم بارهای ما را از غلّه تكمیل كند. از طرفی غلّهها را كه از بارها خالی كردیم، متاع و سرمایه خود را (كه با آن، غلّه خریده بودیم) در میان آن دیدیم، به این حساب هم باید به مصر برگردیم، كسی كه این گونه به ما احسان میكند هیچ وقت به برادرمان بنیامین آسیبی نمیرساند. از طرفی این مقدار غلّهها چند روز دیگر تمام میشود؛ ناگزیر باید به طرف مصر رفت، به ما عنایتی كن!
یعقوب، گرچه نسبت به فرزندانش به خاطر آن كه یوسف را بردند و برنگرداندند اطمینان نداشت، ولی اصرار فرزندان و اطمینان دادن صد در صد آنان، و ردّ شدن سرمایه و اطلاع از این كه سلطان مصر شخصی با كرم و عادل است و گروگان شدن شمعون و... باعث شد كه اجازه داد در این سفر، بنیامین را هم با خود ببرند، از خداوند حفظ بنیامین را خواستار شد، و در این باره خدا را درباره گفتار فرزندان شاهد گرفت.
فرزندان با پدر خداحافظی كردند و روانه مصر شدند؛ بارها را گشودند به وضع خود و حیوانات سر و سامان دادند. به یوسف ـ علیه السلام ـ كه در انتظار برادرش بنیامین دقیقه شماری میكرد، بشارت ورود برادر را دادند. یوسف ـ علیه السلام ـ بسیار خوشحال شد. برادران به همراه بنیامین بر حاكم مصر (یوسف) وارد شدند و با كمال احترام گفتند: این (اشاره به بنیامین) همان برادر ما است كه فرمان دادی تا او را نزد تو بیاوریم، اینك آوردهایم؛ یوسف ـ علیه السلام ـ به برادران احترام كرد، به افتخار آنان ضیافتی تشكیل داد؛ سپس (طبق روایت امام صادق ـ علیه السلام ـ) فرمود: «هر یك از شما با كسی كه از طرف مادر برادر است با هم كنار سفرهای بنشیند، هر كدام كه از ناحیه مادر با هم برادر بودند، پیش هم در كنار سفره نشستند، ولی بنیامین تنها ایستاد.
یوسف: چرا نمینشینی؟
بنیامین: توفرمودی هر كس با برادر مادریش كنار سفره بنشیند، من در میان اینها برادر مادری ندارم.
یوسف: تو اصلاً برادر مادری نداری و نداشتهای؟!
بنیامین: چرا برادر مادری به نام یوسف داشتم، اینها (اشاره به برادران) میگویند كه گرگ او را خورد.
یوسف: وقتی این خبر به تو رسید، چقدر محزون شدی؟
بنیامین: خداوند یازده پسر به من داد، نام همه آنان را از نام یوسف اخذ كردم (این قدر مشتاق دیدار او هستم واز فراق او میسوزم و در یاد اویم).
یوسف: به راستی بعد از یوسف با زنان همبستر شدی، فرزندان را بوئیدی و بوسیدی! (یاد یوسف تو را از این كارها باز نداشت؟).
بنیامین: من پدر صالحی دارم، او به من فرمود: «ازدواج كن تا خداوند از تو فرزندانی به وجود آورد كه زمین را به تسبیح خداوند بگیرند.»
یوسف: بیا جلو، با من در كنار سفره من بنشین. در این هنگام برادران گفتند: «خداوندا (همان گونه كه به یوسف لطف داشت به برادرش هم لطف دارد) به بنیامین لطف كرد و او را همنشین پادشاه قرار داد.»
آن گاه یوسف ـ علیه السلام ـ فرمود: «ای بنیامین! من به جای برادرت كه میگویی به قول برادرانت، گرگ او را دریده است، هیچ محزون مباش و گذشتهها را فراموش كن.»(2)