آداب تواضع و فروتنی در قرآن؛ سوره طه، آیه 108

تواضع در برابر خداوند[سوره طه، آیه  108 [1]]

يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُ ۖ وَخَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ لِلرَّحْمَٰنِ فَلَا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْسًا [2]

در آن روز مردم از پى آن منادى [الهى‌] بدون تخطى، حركت مى‌كنند، و صداها در مقابل خداى رحمان خاشع مى‌گردد، و جز صداى آهسته [و زير لب‌] چيزى نمى‌شنوى(بهرام پور)

جزئیات آِیه [2]

1-تفسیر نمونه

اين خاموشى صداها يا به خاطر سيطره عظمت الهى بر عرصه محشر است كه همگان در برابرش خضوع مى‏ كنند، و يا از ترس حساب و كتاب و نتيجه اعمال و يا هر دو.

2-تفسیر الکاشف

(وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً)
. خشعت خضعت و ذلت، و الأصوات على حذف مضاف أي أصحاب الأصوات، لأن الصوت لا يحس و لا يشعر، و الهمس الكلام الخفي، و هو يدل على الخشوع و الخضوع.

3-ترجمه تفسیر الکاشف

وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً. «خشعت»، يعنى خاضع و ذليل شد. «الأصوات» بنابر حذف مضاف است: أصحاب الأصوات؛ زيرا صدا نه احساس دارد و نه درك. همس به معناى سخن آهسته است. اين واژه بر فروتنى دلالت دارد.

4-مجمع البیان 

«وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ» أي خضعت الأصوات بالسكون لعظمة الرحمن عن ابن عباس «فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً» و هو صوت الأقدام عن ابن عباس و ابن زيد أي لا تسمع من صوت أقدامهم إلا صوتا خفيا كما يسمع من وطئ الإبل و قيل الهمس إخفاء الكلام عن مجاهد و قيل معناه إن الأصوات العالية بالأمر و النهي في الدنيا ينخفض و يذل أصحابها فلا تسمع منهم إلا الهمس‏

5-ترجمه مجمع البیان

وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً: بر اثر عظمت خداوند، همه صداها در سينه‏ ها حبس شده‏ اند و جز صداى پاها در موقع حركت، صدايى بگوش نمى‏ رسد، آنهم صدايى آهسته و بسيار ملايم.
برخى گويند: آن افراد خشنى كه در اين دنيا لحن‏ هاى تند و آمرانه داشتند، در آنجا خاموش شده ‏اند و دم برنمى ‏آورند. فقط صداى پاهاى آنها شنيده مى‏ شود و بس!