آداب احسان و نیکی در قرآن؛ سوره زمر، آیه 10

پاداش نیکی [زمر، آیه 10 [1]]

قُلْ يا عِبادِ الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذينَ أَحْسَنُوا في‏ هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةٌ إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ [2] (10)

بگو: اى بندگان من كه ايمان آورده‌ايد! از پروردگارتان بپرهيزيد. براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كرده‌اند [پاداش‌] خوبى هست، و زمين خدا وسيع است [از مهاجرت نترسيد]. بى‌ترديد پاداش شكيبايان بى‌حساب و به طور كامل داده مى‌شود(بهرام پور)

جزئیات آیه [3]

1-تفسیر اطیب البیان (ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا عمل نيك بجا آوردند كه احسان بنفس است يا احسان بغير.
فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ كه كوچك و بزرگ اعمال شما از اتيان به واجبات و مستحبات و ترك محرمات كه افضل اعمال است چنانچه از امير المؤمنين مرويست كه در خطبه شعبانيه كه پيغمبر (ص) فضائل ماه رمضان را و اعمال صالحه آن را بيان مي فرمود پرسيدندما افضل الاعمال فى هذا الشهر قال الورع عن محارم اللَّه.

2- تفسیر التبیان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

(فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ) يعني ثناء حسن و ذكر جميل و مدح و شكر، و قيل: صحة و سلامة و عافية،

3-تفسیر المیزان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

 «قُلْ يا عِبادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ»....بقوله: «أَحْسَنُوا» فالمراد بالجملة وعد الذين أحسنوا أي لزموا الأعمال الحسنة أن لهم حسنة لا يقدر وصفها بقدر.
و قد أطلق الحسنة فلم يقيدها بدنيا أو آخرة و ظاهرها ما يعلم الدنيا فللمؤمنين المحسنين في هذه الدنيا طيب النفس و سلامة الروح و صون النفوس عما يتقلب فيه الكفار من تشوش البال و تقسم القلب و غل الصدر و الخضوع للأسباب الظاهرية و فقد من يرجى‏في كل نائبة و ينصر عند طروق الطارقة و يطمأن إليه في كل نازلة و في الآخرة سعادة دائمة و نعيم مقيم.

4-ترجمه تفسیر المیزان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

" قُلْ يا عِبادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ ..."....ر نتيجه مراد از آن وعده‏ اى است به كسانى كه نيكوكارند، يعنى همواره ملازم اعمال نيكند. مى ‏فرمايد: اين گونه اشخاص حسنه و پاداشى دارند كه نمى ‏توان وصف آن را بيان كرد.
و در اين آيه حسنه را مطلق آورده و معين نكرده كه مراد از آن پاداشهاى دنيوى و يا اخروى است، و ظاهر اين اطلاق آن است كه مراد از آن اعم از حسنه آخرت و حسنه دنيا است كه نصيب مؤمنين نيكوكار مى‏ شود، از قبيل طيب نفس، سلامت روح، و محفوظ بودن جانها از آنچه دلهاى كفار بدان مبتلا است، مانند تشويش خاطر، پريشانى قلب، تنگى سينه، خضوع، در برابر اسباب ظاهرى، و نداشتن كسى كه در همه گرفتارى‏هاى روزگار به او پناهنده شود و از او يارى بگيرد، و در هنگام پيش آمدن حوادث ناگوار به او تكيه داشته باشد.
و همچنين براى مؤمنين نيكوكار در آخرت سعادت جاودان و نعيم مقيم است و بعضى  از مفسرين گفته ‏اند:" جمله" فِي هذِهِ الدُّنْيا" متعلق به" حسنه" است". ولى اينطور نيست.

5-تفسیر مجمع البیان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

«لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا»
أي فعلوا الأعمال الحسنة و أحسنوا إلى غيرهم «فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ» أي لهم على ذلك في هذه الدنيا حسنة أي ثناء حسن و ذكر جميل و مدح و شكر و صحة و سلامة عن السدي و قيل معناه للذين أحسنوا العمل في هذه الدنيا مثوبة حسنة في الآخرة و هو الخلود في الجنة

6-ترجمه تفسیر مجمع البیان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا (بر آنان كه نيكى كردند) يعنى اعمال نيكو را انجام داده و به ديگران نيكى كردند.
فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ (در اين دنيا حسنه‏اى است) يعنى بر ايشان در اين دنيا ستايش نيكو و ذكر جميل و صحت و سلامت مى ‏باشد. و اين نظر «سدى» مى‏ باشد. و يا مقصود اين چنين است: براى آنان كه در اين دنيا عمل خود را نيكو گردانيدند در آخرت حسنه خواهد بود كه آن، جاويد ماندن در بهشت باشد.

7-تفسیر الکاشف(ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ من يعمل مثقال ذرة خيرا يره‏

8-ترجمه تفسیر الکاشف(ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ.كسى كه به اندازه ذره ‏اى كار نيك انجام دهد، آن را مى‏ بيند

9-تفسیر نمونه(ذیل آیه 10 سوره زمر)

در دومين دستور به مساله" احسان و نيكوكارى" در اين دنيا كه دار عمل است پرداخته، و از طريق بيان نتيجه احسان، مردم را به آن تشويق و تحريص مى‏ كند و مى‏ فرمايد:" براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كرده ‏اند حسنه و پاداش نيكوى بزرگى است" (لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ) 
آرى نيكوكارى به طور مطلق در اين دنيا در گفتار، در عمل، در طرز انديشه و تفكر نسبت به دوستان، و نسبت به بيگانگان، نتيجه ‏اش برخوردارى از پاداش عظيم در هر دو جهان است كه نيكى جز نتيجه نيك نخواهد داشت.
در حقيقت تقوى يك عامل بازدارنده است، و احسان يك عامل حركت آفرين كه مجموعا" ترك گناه" و" انجام فرائض و مستحبات" را شامل مى‏ شود.

10-تفسیر نور(ذیل آیه 10 سوره زمر)

1-كار نيكى ارزش دارد كه از اهل ايمان و تقوا باشد. آمَنُوا اتَّقُوا ... أَحْسَنُوا
2- خداوند، در كارهاى نيك مقابله به مثل مى‏ كند. لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا ... حَسَنَةٌ (چنانكه در آيات ديگر نيز مى‏ فرمايد: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ»  اگر نيكى كنيد به خودتان نيكى كرده ‏ايد. «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ»  آيا پاداش احسان جز احسان است.)

11-تفسیر منهج الصادقین(ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مر آنان را كه كرده ‏اند اعمال حسنه و افعال مرضيه فِي هذِهِ الدُّنْيا در اين جهان يا احسان نموده ‏اند بغير خود از عطا و تصدقات واجبه و مندوبه و غير آن حَسَنَةٌ مثوبتى نيكو در نشئه آخرت كه آن خلود ايشانست در جنت، و گويند كه مراد از احسان اتصاف نفس است باخلاق جميله و متحلى شدن بخلال پسنديده، يعنى آن كسانى را كه در دنيا باخلاق حسنه متصف شدند و بمضمون‏تخلقوا بأخلاق اللَّه‏
عمل نمودند كه آن مثوبت حسنه است و مرتبه جميله و سدى بر آنست كه فى الدنيا منوط است بحسنه و مبين مكان آن يعنى مر ايشان راست نيكويى در اين جهان از ثناى حسن و ذكر جميل و صحت و عافيت پس بجهت مبالغه در ارتكاب طاعات و عبادات

12-تفسیر مخزن العرفان(ذیل آیه 10 سوره زمر)

لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةٌ إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ چون نيكى و نيكوكارى فقط در اثر ايمان و تقوى پديد خواهد گرديد اين است كه اشخاصى كه در اين عالم متصف باين دو فضيلت گرديده ‏اند آنان را به بندگى و عبوديت كه از بالاترين صفات ارجمند انسانى بشمار مى ‏رود ستوده و از عباد خود ناميده و نظر به اينكه (هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ) براى چنين اشخاص در آيه بطور اطلاق فرموده براى آنان (حسنة است) يعنى آنها داراى هر فضيلتى و سعادتى خواهند بود.
و چون ايمان بدون تقوى در معرض زوال و روى پايه محكمى استوار نخواهد بود اين است كه در اين مبارك آيه و بسيارى از آيات ديگر ايمان را با تقوى و با عمل صالح توأم گردانيده وقتى ايمان با تقوى و اجتناب از معاصى و عمل صالح اين سه فضيلت با هم جمع گرديد دارنده او جامع تمام فضائل و متصف بجميع كمالات انسانى خواهد بود آن وقت است كه جاى دارد داخل در عباد مكرمين گردد و تمام نيكى‏ها بتمام معنى براى وى آماده گردد.