عسل غذاى شيرينى است كه اغلب به صورت مايع بوده و از زنبور عسل به دست می آيد. در قرآن كريم از مواد غذايى مختلفى نام برده شده است اما تنها در مورد عسل است كه آن را «شفا» ناميده است.
قال اللّه تعالى: «وَ أَوْحی رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ.«1» «و پروردگار تو به زنبور عسل وحى(الهام غريزى) نمود كه از كوهها و ثمرات گلها بخور و راههايى را كه پروردگارت براى تو تعيين كرده است به راحتى بپيما؛ از درون شكم آنها نوشيدنى با رنگ هاى مختلف خارج می شود. كه در آن شفا براى مردم است.»
آيات فوق نكات ارزنده اى را در مورد زنبور عسل يادآور می شود، مثل وحى به آنان كه در اينجا با توجه به ريشه لغوى (اشاره مخفى سريع) آمده است (يعنى وحى اصطلاحى كه توسط جبرئيل بر پيامبران نازل می شود، مقصود نيست) و يا مسئله خانه سازى زنبوران كه از محل بحث ما خارج است. «2» قرآن كريم در آيه فوق از عسل به عنوان «شراب» ياد كرده است. و در آيه ديگرى كه در مورد بهشت است از «جوی هايى از عسل مصفّى» وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّی «3» سخن می گويد.
عسل از زمان هاى قديم مورد توجه بشر بوده است. علاوه بر جنبه غذائى آن، در زمان «بقراط» و در متون «تورات» به عنوان يك ضد عفونی كننده در بيماری هاى پوستى و زخمها مورد توجه بوده است. «1» در كتاب مقدس می گويد: «همواره در اراضى مقدسه شير و عسل جارى است.» «2» فقيرترين و بی چاره ترين مردم عسل را توانند خورد. «3»
بسيارى از صاحبنظران، مفسران و پزشكان در مورد اهميت غذائى و دارويى (شفابخشى) عسل سخن گفته و بر قرآن كريم آفرين گفته اند كه آن را «شفا» خوانده است.
در اين ميان يكى از كاملترين تحقيقات در اين زمينه را از نظر می گذرانيم. و به برخى ديگر اشاره خواهيم كرد:
«دكتر عبد الحميد دياب و دكتر احمد قرقوز» نتايج تحقيقات، تجارب و آزمايشات علماى جهان به ويژه در روسيه و آمريكا را جمع آورى كرده اند و اين گونه گزارش می كنند:
عسل داراى بيش از 70 ماده مختلف است:
1. عسل مهمترين منبع مواد قندى طبيعى است و تا كنون 15 نوع قند در آن كشف گرديده است كه از مهمترين آنها می توان به فركتوز (قند ميوه) به نسبت 40% و گلوكز (قند انگور) به نسبت 30% و قند نيشكر به نسبت 40% اشاره كرد. و در مجموع يك كيلوگرم عسل 3250 كالرى حرارت می دهد.
2. عسل به لحاظ داشتن برخى از انواع مواد تخميرى در تبادلات غذايى و كمك به هضم غذا در ميان خوراكی ها بالاترين مرتبه را دارد. مهمترين مواد تخميرى موجود در عسل عبارتند از آميلاس (Amylase) كه مواد نشاسته اى را مبدل به قند می كند و اينورتاس (Invertase) كه قند معمولى را به قند انگور و قند ميوه مبدل می سازد و نيز كاتالاس (Catalase)، پروكسيداز (Peroxidase) و ليپاز (Lipase) .
3. عسل داراى ويتامين هاى بسيار است كه از جمله مهمترين آنها ويتامين B ,B 2 ,B 5 ، (اسيد نياسين)،B 6 (پرودكسين)، ويتامين C ، ويتامين K ، ويتامين E و ويتامين A . هر چند مقدار اين ويتامين ها در عسل زياد نيست، ولى كافى و مفيد می باشد. عسل مكان مناسبى براى حفظ اين ويتامين هاست. البته مقدار اين ويتامين ها بستگى به نوع شيره اى دارد كه زنبور از گلها می گيرد.
4. عسل داراى انواع پروتئين، اسيدهاى آمينه و اسيدهاى آلى مثل اسيد فورميك (Formic Acid)، مشتقات كلروفيل، مقدارى آنزيم و محركهاى حياتى (Biostimulators) و رايحه هاى معطر می باشد.
5. املاح معدنى در عسل فراوانند از جمله: كلسيم، سديم، پتاسيم، منگنز، آهن، كلر، فسفر، گوگرد و يد. املاح موجود در عسل 002/ 0 % وزن آن را تشكيل می دهد.
6. بسيارى از محققين تأكيد دارند كه عسل داراى عوامل قوى ضد ميكروب می باشد.
همچنين اعتقاد بر اين است كه عسل داراى هورمون نباتى و نوعى هورمون جنسى (از مشتقات استروژن) است. می بينيم كه عسل ماده اى است بسيار پيچيده و البته ممكن است با توجه به نوع گلهائى كه زنبورها از آن تغذيه می كنند، عسل مناطق مختلف اندك تفاوتى با هم داشته باشند. «1»
دانشمندان تأكيد دارند كه ميكروبهايى كه عامل بيمارى انسانها هستند قادر به ادامه حيات در عسل نيستند و عملا عسل آنها را از بين خواهد برد. براى اين خاصيت عسل نظريات بسيارى ارائه گرديده كه از جمله آنها موارد زير را می توان نام برد:
1. وجود اسيد فورميك (Formic Acid) در عسل كه يك ماده ضد ميكروب است.
2. بالا بودن ميزان مواد قندى موجود در عسل كه 80% از تركيب آن را در بر می گيرد.
خرما نيز به دليل داشتن تركيبات قندى بالا همين خاصيت را دارد و ميكروب در آن رشد نمی كند.
3. وجود موادى كه مانع از رشد ميكروب می شوند (Antibactereril Inhibitire) اين مواد توسط زنبور ساخته می شود و در عسلهاى مصنوعى وجود ندارد. اين نظريه نسبت به ساير نظريه ها از اهميت بيشترى برخوردار است.
4. وجود آب اكسيژنه در عسل (H 2 o 2 Hydroyen Peroxide) كه ماده اى است ميكروب كُش.
واقعيت اين است كه خاصيت ضد ميكروبى عسل در نتيجه وجود تمام عوامل يادشده می باشد.
اما خاصيت ضد عفونى عسل، دست عسل اغلب مواد غذايى از قبيل شير و عصاره هاى گياهى و غذاهاى پخته است و هيچگونه قارچى در آن رشد نمی كند، فاسد نمی گردد، رنگ، بو و طعم آن عوض نمی شود مشروط به اينكه آن را دور از رطوبت نگه دارى نمايند. «1»
عسل براى كودك هم يك ماده غذايى است «2» و هم يك داروى بسيار ارزشمند زيرا:
1. گلبولهاى قرمز خون را افزايش داده و رنگ آن را شفافيت می بخشد.
2. حال عمومى كودك را به نحو قابل ملاحظه اى بهبود می بخشد. به ويژه كودكانى كه از نارسايی هاى دستگاه گوارش از قبيل اسهال، نارسايى در جذب مواد غذايى و يا سوء تغذيه و كم خونى رنج می برد.
3. خاصيت ضد ميكروبى آن، كودكان را از خطر ابتلاى به بيماری هاى انگلى و عفونى مصون می دارد.
4. باعث بهبودى كودكان بيمار شده و وزن آنها را افزايش می دهد.
5. به درآمدن دندان كودكان كمك كرده و از پوسيدگى آنها جلوگيرى می نمايد.
6. نياز كودك را به ويتامين 6B مرتفع ساخته و به سوخت و ساز كلسيم و منيزيم در بدن كمك می كند و به همين دليل، اكثر پزشكان توصيه می كنند كه مقدارى عسل به غذاى روزانه كودك در تمام مراحل رشد اضافه شود. زيرا اين عمل به رشد آنها كمك كرده و از ابتلاى آنها به بيماری هاى خطرناك از قبيل اسهال و سوء تغذيه پيشگيرى می كند. «3»
گاهى پرتو درمانى مستمر، هم براى بيمار و هم براى كاركنان مراكز درمانى و پزشكانى كه با اين وسيله سر و كار دارند مضر است. عوارض زيان آور اين امر به صورت كم خونى، كاهش گلبولهاى سفيد خون، سردرد، ضعف عمومى، استفراغ، تب و ... ظاهر می شود و ثابت گرديده كه تنقيه اين افراد با محلول عسل موجب برطرف شدن سريع اين عوارض می گردد. اگر قبل از مرحله درمان با اشعه، مقدارى عسل به بيمار خورانده شود، از عوارض يادشده مصون خواهد ماند.
آمار نشان می دهد كه به نسبت ساير حرف، زنبور داران به ندرت به سرطان مبتلا می شوند هر چند تا كنون دليل علمى براى اين امر اثبات نگرديده است. طبق اين آمار، نسبت ابتلاى كاركنان شاغل در كارخانه هاى مشروب سازى و زنبور داران به سرطان 13 به يك است.
يعنى ابتلاى به سرطان نزد كاركنان كارخانه هاى مشروب سازى 13 برابر كاركنان مراكز زنبوردارى است. شايد به همين دليل باشد كه عسل يكى از اركان اصلى رژيمهاى غذايى بيمارستان اورام سرطانى «ايسلر» در آلمان غربى را تشكيل می دهد. «1»
تأثير بهى بخشى عسل كاملا مدلول صريح آيه قرآنى است كه می فرمايد: «فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ». هنگامى كه انسان بر قدرت اين داروى الهى در بهبود بخشيدن بسيارى از بيماری ها از جمله بيماری هايى كه دانش بشرى تا كنون نتوانسته درمان مؤثرى براى آنها بيابد، پى ببرد، واقعا شگفت زده می شود. مهمترين ويژگى كه عسل را به عنوان يك دارو از ساير داروها متمايز می سازد، نداشتن عوارض زيان آور جنبى بر ساير اندامهاى بدن است. و بلكه بر عكس، حال عمومى ساير دستگاهها را نيز بهبود می بخشد كه اين خود در كوتاه كردن زمان بيمارى و سرعت درمان مؤثر است.
1. عسل و بيماری هاى پوستى (Dermatolojy):
درمان بيماری هاى پوستى به ويژه جوشهاى چركى و زخمهاى كهنه و عفونى با عسل از قديم الايام يعنى از زمان بقراط و متون تورات گرفته تا دوران ابن سينا كه معتقد بود عسل در درمان دملها و زخمهاى عميق عفونى بسيار سودمند است، رايج و متداول بوده است.
در عصر حاضر نيز پزشكان بسيارى كاربرد عسل را در درمان اين قبيل بيماری ها آزمايش كرده اند. نتايج بدست آمده از اين آزمايشات بدين شرح بوده است:
* عسل التيام زخمها را سرعت بخشيده و آنها را از وجود ميكروب پاك می كند. زيرا در عسل ماده اى به نام گلوناس وجود دارد كه كار ترميم ضايعات بافتها را تسريع می بخشد.
* عسل داروى مؤثر و مناسبى براى معالجه زخمهاى پوستى مزمن می باشد. به ويژه اگر تركيبى از عسل و وازلين باشد (وازلين 5/ 1+ 5/ 4 عسل)
* عسل در درمان زخمهاى چركى از قبيل دملها و جوشهاى خوش خيم سودمند است زيرا رشد ميكروبها را متوقف ساخته، پوست و اعصاب را تغذيه می نمايد.
* در زخمهاى عميق ناشى از گلوله هر چند توأم با شكستگى استخوان نيز باشد، كاربرد عسل به صورت پماد بسيار نافع بوده و بهبودى را تسريع می نمايد.
* در ضماد زخمهاى ناشى از برخى اعمال جراحى كه احتمال عفونت در آنها وجود دارد (مانند عمل برداشتن فرج)، سودمند می باشد. دكتر بولمان كه يك پزشك جراح بيماری هاى زنان است، اين روش را به كار برده و در پايان گزارشى در همين زمينه می گويد:
«دلايل بسيار روشنى در دست دارم كه مرا وادار می سازد تا درباره اين ماده كه در عين سادگى، پاسخگوى تمام سؤالات من در رابطه با زخمها و جوشهاى عفونى است، بيشتر بينديشيم. اين ماده نه تند و سوزاننده است و نه مسموم كننده. به طور ذاتى ضد عفونت است و ضد ميكروب. دارويى است مغذى براى پوست. ارزان است و سهل الوصول و سهل الاستعمال. و بالاتر از همه اينها، ماده اى است فعال و زنده.»
بسيارى از دانشمندان ضرورت كاربرد وسيع عسل را چه به تنهايى و چه به همراه ساير ادويه در زمينه درمان بيماری هاى پوستى حاد و مزمن به صورت كرم و يا مرهم و ... پيشنهاد كرده اند. «1» و «2» تزريق موضعى عسل: عده اى از پزشكان تأكيد دارند كه از عسل می توان به صورت تزريق موضعى براى درمان خارشهاى حاد و مزمن پوستى استفاده كرد و نتيجه مطلوب گرفت.
2. عسل و بيماری هاى گوارشى:
عناصر گوناگون شيميايى موجود در عسل به نوعى است كه قادر است تأثيرات نيكوئى بر برخى از بيماری هاى دستگاه گوارش بگذارد. براى مثال:
* به دليل داشتن آنزيمهاى گوارشى، به هضم غذا كمك می كند. اين آنزيمها عبارتند از: آميلاز، ساكاراز، ليپاز و ...
* عسل از شدت ترش كردن معده می كاهد (افزايش ترشحات اسيدى معده را تعديل می كند.) براى زخم معده و التهاب معده مفيد است. كاهش ترشحات اسيدى معده را تعديل می كند، و در حقيقت می توان گفت عسل نقش مؤثرى در تنظيم اسيدهاى معده دارد. در همين زمينه يك بررسى جالب توسط پروفسور «خوتكين» بر روى تعداد زيادى از بيماران مبتلا به زخم معده و زخم روده انجام گرفت. در اين بررسى گروهى از اين بيماران را به روال معمول مراكز درمانى تحت معالجه قرار گرفتند و گروهى ديگر فقط به وسيله عسل، نتيجه فوقالعاده جالب بود. 61 % از گروه اول كاملا بهبود يافته و 18 % آنها كماكان از درد رنج می بردند. اما از گروه دوم 84 % كاملا بهبود يافته و 9/ 5 % آنها كماكان از درد شكايت داشتند.
دانشمندان بر اين عقيده اند كه عسل به طور مضاعف روى زخم معده تأثير می گذارد: يك تأثير موضعى كه باعث التيام سريع زخم و تعديل اسيدهاى معده می گردد و يك تأثير كلى كه بر أثر آن حال عمومى بيمار بهتر شده و دستگاه عصبى او آرامش می يابد.
* حسن تأثير فعال عسل در درمان عفونتهاى روده اى به ويژه نزد اطفال، كاملا روشن و اثبات شده می باشد. از رسول اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نيز نقل گرديده كه در موارد بسيارى خوردن عسل را براى درمان اسهال سفارش فرموده اند.
* عسل به دليل داشتن اسيد فورميك مانع از تخمير می گردد زيرا اين ماده روى ميكروبهاى امعاء مؤثر می باشد.
* عسل مانع به وجود آمدن يبوست است، به ويژه يبوستى كه بعد از اعمال جراحى عارض می شود زيرا داراى اسانسهاى فرارى است كه باعث افزايش فعاليت روده ها می گردد.
همين طور عسل داراى ماده گلوكوسيد استراستيل است كه در امعاء تبديل به اوكسى متيل انتراكينون شده و مانع از ايجاد يبوست می گردد.
* در اكثر بيماری هاى كبدى و كيسه صفرا اگر عسل را جزء رژيم غذاى بيمار قرار دهند، مفيد و مؤثر خواهد بود زيرا عسل براى بافتهاى كبد يك ماده مغذى است و ذخيره مواد قندى در كبد را افزايش می دهد.
اگر عسل را با گرده گل و شاه انگبين (غذاى ملكه زنبورهاى عسل) ممزوج كنند، به دليل داشتن املاح معدنى، ويتامين ها، هورمونها، اسيدها و ... در اكثر بيماری هاى كبد مؤثر بوده و فعاليت تبادلات مواد قندى كبد را افزايش می دهد. دكتر كخ اين قدرت تأثير در عسل را مرهون ماده اى به نام (Glueatilic Factory) می داند كه تأثيرى ويژه بر كبد و دستگاه جريان خون و قلب دارد. «1»
3. عسل و بيماری هاى تنفسى:
* در بيمارى سل: عسل تأثير مفيدى بر بيمارى سل دارد و شايد اين حسن تأثير در نتيجه اين باشد كه عسل مقاومت بدن را در مقابل التهاب سلى افزايش می دهد. خوراندن 100- 150 گرم عسل به بيمار مبتلا به سل ريوى باعث می شود كه وزن بيمار نسبت به ساير بيمارانى كه عسل نخورده اند افزايش يافته، از ميزان سرفه وى كاسته و شفافيت خون او زياد شود.
* سياه سرفه و التهاب حنجره و گلو: از بيماری هايى هستند كه عسل در بهبودى آنها بسيار مؤثر است.
* التهاب ريه: مصرف عسل در التهاب ريه و برطرف كردن سرفه سودمند است. و به همين دليل شركت داروئی Natterman آلمان عسل را به تركيبات داروئى ضد سرفه خود اضافه كرده است. از جمله شربتMelrosum كه يكى از بهترين داروهاى ضد سرفه و التهاب قصب الرية به ويژه براى اطفال می باشد.
* در بيماری هاى آسم و ذات الرية، عسل به صورت شربت به همراه كلرور كلسيم و محلول ديمدرول مصرف می شود.
4. عسل و درمان بيماری هاى چشم:
عسل را از قديم الايام در معالجه بيماری هاى چشم به كار می برده اند و به نتايج مطلوبى نيز دست می يافتند. امروزه تجارب و آزمايشات بی شمار تأثير و فايده عسل را در درمان بيماری هاى زير ثابت كرده است:
* التهاب پلكها.
* انواع التهابات قرنيه از قبيل التهاب سلى چشم، سيفليس و تراخم.
* آلودگى و زخم قرنيه.
* انواع سوزشهاى چشم، (با به كارگيرى تركيبى از عسل با روغن ماهى.) به همين دليل اكثر پزشكان توصيه می كنند كه در تركيبات داروئى ضد التهابات چشمى عسل را نيز به دليل خاصيت ضد ميكروبى، طراوت بخشى، مغذى و ترميم كنندگى بافتها (Regeneration) به ويژه در قرنيه، ملحوظ دارند.
جديدترين مطلبى كه درباره عسل و بيماری هاى چشم منتشر گرديده، كتابى است از دو محقق به نامهاى ماكسيمنكو و بالوتينا درباره معالجه نزديك بينى (Myopia) در اين كتاب موفقيت عسل در جلوگيرى از پيشرفت بيمارى و بهبودى ديد چشم و افزايش قدرت بينايى طى تجارب فراوانى اثبات گرديده است.
5. عسل و درمان بيماری هاى زنان و زايمان:
* درمان استفراغهاى دوران باردارى. از نظر علمى ثابت گرديده كه اگر محلول ملكائين عسلى (عسل+ نوكائين) را فقط 2- 3 بار به صورت تزريق وريدى بكار برند، اكثر حالات استفراغ دوره باردارى را از بين می برد.
* تزريق وريدى محلول تصفيه شده عسل (40 %) شرايط زايمان كم درد و راحتى را براى زائو فراهم می كند.
* در التهاب مهبل، عسل را به مدت 6 روز به جداره مهبل، گردن رحم و قسمتهاى خارجى دستگاه تناسلى می مالند. البته قبل از ماليدن عسل موضع را بايد با آب اكسيژنه شستشو داد. نتايج مثبت پس از گذشت فقط يك روز با برطرف شدن خارش و سوزش آشكار می شود و پس از 2- 3 روز ميكروبهاى مهبل از بين می روند.
به نظر می رسد ماده (Inhibin) موجود در عسل است كه موجب از بين رفتن ميكروبها می گردد. از طرفى عسل باعث افزايش ترشح اسيد مهبل می شود و اين خود در نابودى ميكروبها بسيار كمك می كند.
* خارش فرج: در معالجه خارشهايى كه ريشه نامشخصى دارند و معالجات معمولى درباره آن مؤثر نمی باشد، عسل داروئى است مؤثر كه ارزش تجربه را دارد.
* دكتر كابلون معتقد است كه تزريق محلول 33 % عسل و 5/ 0 % نوكائين در مثانه بهترين روش درمانى براى معالجه التهاب حاد مثانه می باشد.
* پس از انجام اعمال جراحى زنان به ويژه در قسمت فرج استفاده از عسل از هر نوع پماد ديگرى مؤثرتر و در التيام سريع زخمها مفيدتر است.
6. عسل و درمان بيماری هاى گوش، حلق و بينى:
* عسل و انواع سرماخوردگى: از قديم گفته شده كه سرماخوردگی ها (زكام، انفلونزا و گريپ) بدون معالجه در مدت هفت روز و با معالجه در يك هفته!! بهبود می يابند (كنايه از اينكه دارو تأثير چندانى در بهبودى سريع اين بيماری ها ندارد.) ولى گويا عسل اين قاعده را تغيير داده است؛ زيرا تجربه ثابت كرده در صورت مصرف عسل همراه با شير داغ و يا با عصاره ليمو و يا با چاى، مدت بيمارى به سه روز تقليل می يابد.
* التهاب پنهان مجارى تنفسى: مانند التهاب پنهان بينى و حلق كه با معالجات معمولى بهبود نيافته باشند. در اين گونه موارد عسل را به صورت محلول رقيق شده در آب در آورده و استنشاق می نمايند. اين عمل نتايج بسيار خوبى در پى خواهد داشت.
* التهاب مزمن سينوسها و التهاب چركى مزمن گوش ميانى اگر با محلول عسل شستشو داده شوند، بهبود می يابند، زيرا استفاده از محلولى كه 30 خ آن را عسل تشكيل دهد، براى متوقف ساختن رشد انواع ميكروبها كفايت می كند.
* زكام حاد (Rhinitis) و التهاب حلق و نايژه ها را برطرف می سازد.
* در التهاب خشك بينى و حلق، معالجه با عسل نتايج سودمند و اميدوار كننده اى در برخواهد داشت.
* التهاب دهان (Aphthose) در برابر معالجه موضعى با عسل به مدت پنج روز، واكنش مساعد نشان می دهد.
7. عسل و درمان بيماری هاى قلبى:
عسل باعث می شود خون بيشترى به عضله قلب برسد و از طريق مواد قندى موجود در آن انرژى بيشترى به قلب می دهد. همچنين باعث انبساط شريان هاى اكليلى قلب شده و در تنظيم ضربان نامنظم قلب نيز مؤثر می باشد. مهمترين بيماری هاى قلبى كه عسل در درمان آنها مؤثر است عبارتند از:
* التهاب ديفتريايى قلب كه گاهى نيز توأم با نامنظم بودن ضربان می باشد.
* پس از اعمال جراحى به عنوان تقويت كننده.
* خناق سينه يا سوزش قلب.
* ناتوانى توأم با پايين آمدن ضربان قلب چه همراه با سوزش سينه باشد و چه نباشد.
8. عسل و بيماری هاى كليه:
در مواردى كه فعاليت كليه دچار نارسائى گردد، از عسل به دليل دارا بودن مقدار اندكى پروتئين و املاح معدنى می توان به عنوان رژيم غذايى استفاده كرد و به عنوان داروى مؤثر نيز نتيجه بخش خواهد بود. عده اى از پزشكان با استفاده از عسل در تركيبات گياهى مثل عصاره تره و يا روغن زيتون و يا عصاره ليمو، نتايج مثبتى در دفع سنگ مثانه به دست آورده اند.
9. عسل و دستگاه عصبى:
عسل در حالات زير مفيد خواهد بود:
* گرفتگى مويرگهاى مغزى.
* در درمان داء الرقص (chorea) به عنوان آرامبخش دستگاه عصبى.
* التهاب عصب سياتيك با استفاده از ملكاتين (Malcatin) و در پايان، عسل در درمان كم خونى مفيد بوده، گلبولهاى قرمز و هموگلوبين را افزايش می دهد و خاصيت ضد خونريزى دارد و از اين بابت می تواند نقص ويتامين K بدن را جبران كند.
در خاتمه بحث درباره اين داروى جادوئى، لازم به تذكر می دانيم كه معالجه با عسل بايد زير نظر پزشك معالج انجام شود نه سر خود، زيرا ممكن است كه نتيجه مطلوب به دست نيايد.
با توجه به آنچه به صورت خلاصه گذشت، به حيطه تأثير وسيع اين تركيب عجيب كه خداوند حشره كوچكى را مأمور تهيه آن فرموده، پى می بريم. حشره اى كه شايد از نظر حجم كوچك باشد ولى از نظر نظم و تلاش و كوشش و انجام وظايف بسيار آگاه و با مهارت و بزرگ است.
بحث درباره عسل در اين مختصر نمی گنجد و شايد اسرار بسيارى وجود داشته باشد كه هنوز كشف نشده زيرا: «وَ ما أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا «1».
1. در اينكه عسل خواص غذايى و درمانى فراوان دارد، جاى ترديد نيست همان گونه كه اشاره صريح قرآن به «شفا» بودن عسل (فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ) يك مطلب علمى است.
2. با توجه به اينكه قبلا در فرهنگ پزشكى بشر تا حدودى پى به اين مطلب برده بودند و امثال «بقراط» از روش شفابخشى عسل استفاده می كردند و حتى در تورات نيز از عسل به عنوان نيكى ياد شده است، پس نمی توان گفت كه اين مطلب اعجاز علمى قرآن كريم است. فقط می توانيم بگوييم كه اين آيه قرآن (فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ) ارشادى است يعنى تأييد مطلبى است كه پزشكان و كتب مقدس قبل از اسلام متذكر آن شده بودند.
پس اين مطلب علی رغم اصرار بسيارى از صاحبنظران و پزشكان محترم، يك اعجاز علمى قرآن نيست. بلكه يك مطلب علمى است كه قرآن كريم بر آن مهر تأييد زده است.
3. با توجه به انواع مختلف زنبورهاى عسل و مناطق متفاوت كه داراى گياهان مختلفى است، در نتيجه عسلهايى با رنگها و خواص مشترك يا متفاوتى به دست می آيد. ازاين رو ممكن است برخى از اين آثار در مورد همه عسلها صادق نباشد. بلكه اين مطالب در مورد عسل، فى الجمله صحيح است.
نویسنده: محمد علی رضایی اصفهانی
________________________________
پی نوشت:
(1) نحل/ 68- 69.
(2) ر. ك: تفسير نمونه، ج 11، ص 259.
(3) محمد (ص)/ 15.
(4) طب در قرآن، ص 203.
(5) سفر خروج، باب 3، آيه 17.
(6) ر. ك: قاموس كتاب مقدس، مستر هاكس، ص 612.
(7) ر. ك: طب در قرآن، ص 196- 197 و نيز نعمت صدقى، معجزة القرآن، ص 83- 87 كه خواص عسل را با ذكر آيات آن بررسى می كند. همچنين دكتر صادق عبد الرضا على، القرآن و الطب الحديث، ص 100 به بعد ايشان پس از ذكر آيه 68 سوره نحل مواد تشكيلدهنده و انواع عسل (السنط- الزعرور- البرتقال- الحنطة السوداء- الزيزفون) را مورد بررسى قرار می دهد. همچنين استاد آية اللّه معرفت، التمهيد فى علوم القرآن، ج 6، ص 175- 178 كه خواص عسل و مواد آن را ذكر می كنند و نكاتى علمى در اين مورد بيان می دارند و آن را حاوى بيش از 70 ماده می دانند و از دكتر نزار الدقر، در كتاب مع الطب فى القرآن الكريم، ص 182- 191 مطالبى را می آورند.
(8) ر. ك: طب در قرآن، ص 197 و نيز دكتر السيد الجميلى، در (الاعجاز الطبى فى القرآن، ص 197 به بعد) و نيز دكتر عبد الحميد محمد عبد العزيز در (الاعجاز الطبى فى القرآن الكريم، ص 70 به بعد) مطالب مشابهى دارند.
(9) دكتر السيد الجميلى، همان، در اين مورد مطالب مشابهى دارند اما آن را مخصوص عسل سفيد می كنند.
(10) ر. ك: طب در قرآن، ص 200.
(11) ر. ك: طب در قرآن، ص 201، دكتر السيد الجميلى نيز در كتاب الاعجاز الطبى فى القرآن، ص 146 به عسل و تأثيرات ضد سرطانى آن اشاره می كند. ولى آن را مخصوص عسل سفيد می داند.
(12) طب در قرآن، ص 203- 204.
(13) در مورد كاربردهاى وسيع درمانى عسل نيز مراجعه كنيد به: دكتر عدنان الشريف، من علم الطب القرآنى، ص 219 به بعد.
(14) ر. ك: طب در قرآن، ص 205- 206 و العميد الصيدلى عمر محمود عبد الله، الطب الوقائى فى الاسلام، ص 172- 176.
(15) «آنچه از علم به شما دادند بسيار اندك است» (اسراء/ 85) تذكر: در مورد عسل روايات متعددى از طريق اهل بيت: وارد شده است (ر. ك: بحار الانوار، ج 66، ص 292 به بعد و ج 62، ص 324 به بعد) و برخى از پزشكان و صاحبنظران ديگر نيز مطالب جالبى آورده اند. (ر. ك: اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج 5، ص 129 به بعد- اسرار خوراكی ها، ص 272 به بعد و اسلام پزشك بی دارو، ص 114 به بعد.) و مكرر از آن به عنوان اعجاز علمى قرآن ياد كرده اند.
طب در قرآن، ص 195- 210.
و نيز ر. ك: دكتر عبد العزيز اسماعيل پاشا، اسلام و طب جديد، ص 166- 168 ترجمه سيد غلامرضا سعيدى.