اجتناب و دوری کردن از سخنان لغو و بیهوده، تا آن اندازه ارزشمند و با اهمیت است که در چند جای قرآن از«نبودن سخنان لغو و بیهوده در بهشت»، به عنوان یکی از ویژه ترین نعمت ها و صفت های بهشت یاد شده است. آیاتی مانند:
«ولا یسمعون فیها لغوا الا سلاما»؛در آنجا سخن یاوه و بیهوده نشنوند (وگفتارشان) جز سلام (نیست) .(سوره مریم،ایه 62)
لا یسمعون فیها لغوا ولا تأثیما الا قیلا سلاما سلاما؛ در آن جا نه لغو و بیهوده ای می شنوند و نه سخنان گناه آلود، تنها چیزی که می شنوند،سلام است،سلام. (سوره واقعه،ایات 25 و26)
مفسران در بیان معنای «لغو» گفته اند که شامل دو قسم می شود:«یک قسم سخنانی است که ضرر دارد،مانند غیبت و دروغ و فحش و تهمت و زخم زبان و سخریه و امثال اینها؛ و یک قسم، سخنان بیهوده، اضافی، شوخی و هزل و امثال آن است» و تنها سخنی که بهشتیان می شنوند، «سلام» است.
سلام، دلالت بر سلامت روح و فکر و زبان و رفتار و کردار بهشتیان دارد. هرچه در آنجا هست، همگی لطف، صفا، متانت و ادب می باشد. چه آرام بخش است، محیطی که از سخنان آلوده پاک باشد! بیشتر ناراحتی میان افراد در زندگی دنیا، از سخنان لغو و بیهوده و گناه آلود و زخم زبانها ناشی می شود.
گفته اند:«سلام، اسم جامعی است که شامل هر چیزی می شود»2
این سلام یا از جانب خدای تعالی است: سلام قولا من رب رحیم (سوره یس،ایه 57) یا از سوی فرشتگان است: …وقال لهم خزنتها سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین؛و نگهبانان به آنها می گویند:سلام بر شما،گوارایتان باد این نعمتها،داخل بهشت شوید و جادوانه بمانید.(سوره زمر،ایه 73)
و یا بهشتیان آن را از دوستان بهشتی خود می شنوند: فسلام لک من أصحاب الیمین؛(به او گفته می شود)،سلام بر تو از سوی دوستانت که از اصحاب یمین هستند.(سوره واقعه،ایه 91)
در تفسیر صدر المتألهین و در بیان علت اینکه چرا بهشتیان «لغو و تاثیم» نمی شوند، آمده است:«لغو و عبث»،از افعال قوه تخیل است که در آن هیچ غایت عقلی و فکری وجود ندارد و این ناشی از ضعف عقل است؛و «تأثیم» ـ سخنان گناه آلود ـ از افعال قوه طبیعیه است که ناشی از ضعف نفس است و هر دو اینها (ضعف عقل و ضعف نفس) از بهشتیان منتفی است».3
3.ایه دیگری می فرماید: فی جنة عالیة لا تسمع فیها داعیة؛در بهشتی عالی جای دارند،که در آن هیچ سخن لغو و بیهوده ای نمی شنوند.(سوره غاشیه، ایات 10 و11)
لازم به ذکر است که در ایات دیگری نیز لغو در کنار دروغ «کذابا» و یا در کنار گناه «تأثیم» قرار گرفته است که در ذیل به آنها اشاره شده است.
4. یتنازعون فیها کأساً لا لغو فیها و لا تأثیم؛آنها در بهشت جام های پر از شراب طهور را که در نوشیدنش نه بیهوده گویی و نه گناه است،از یکدیگر می گیرند.(سوره طور،ایه 23)
5. و در ایه دیگر آمده است: و کأسا دهاقا. لا یسمعون فیها لغوا ولا کذاب.(سوره نبأ،ایه 34 و 35)
در هر دو ایه سخن از مشروبات گوارای بهشتی می باشد و اشاره به این دارد که شراب های بهشتی، گوارا،لذت بخش، نشاط آفرین و روح پرور است،ولی در عین حال،از هر گونه تخدیر و فساد عقل، خالی است و به دنبالش بیهوده گویی و گناه هرگز رخ نمی دهد، بلکه سراسر در هوشیاری و لذت جسمی و روحی می باشد.
به سخن دیگر، شرابهای بهشتی مانند شرابهای تخدیر کننده دنیایی اثرات و عوارض منفی را به همراه ندارد.که با از کار انداختن هوش و عقل انسان، او را وادار به سخنان ناموزون و لغو و اعمال زشت و باطل بنماید و به عبارت دیگر نوشیدنی های بهشتی، آثار زشت شراب دنیا را در پس ندارد. که شخص با خوردنش مرتکب گناه و کارهای باطلی شود و یا به دیگری دشنام دهد و سخنان باطل و لغوی را بر زبان جاری سازد.در خور یادآوری است که برخی از مفسرین، این ایات شریفه را دلیلی بر وجوب احتراز و دوری از لغو می دانند؛زیرا خدای تعالی، بهشت را از آن منزه گردانیده است.
نویسنده : مهدیه خادم