وأنزلنا من المُعْصِراتِ ماءً ثجّاجا؛ و از ابرهای متراکم، آبی سخت روان و ریزان فرو فرستادیم.(سوره نبأ، آیه 14)
تراکم پذیرفت آنگه سحاب به لطفش فرو ریخت بارانِ آب1
مقصود از اعجاز علمی قرآن، آن نیست که قرآن کتابی است که فرمول های علمی ارائه داده است، بلکه مقصود آنست که گوینده این کلام، کسی است که بر همه اسرار طبیعت آگاه است و در لابلای آیات کتابش به تناسب، به بیان برخی از ابعاد علمی جهان پرداخته است.
از این روی یکی از اسرار بلند طبیعت در آیه بالا بیان شده است. در اینجا قرآن نام خاصی برای ابر انتخاب کرده است که حاکی از عصاره گیری و در حال تقطیر بوده است. از آنجا که هر کس ریزش باران را از ابر، قابل تشبیه به چلاندن اسفنج خیس شده می بیند، بنابراین ابر متراکم و در حال چلانده شدن، ذکر شده است.2
در این آیه مبارکه چند نکته علمی نهفته است:
1. ابرهای متراکم که از کلمه «معصرات» معلوم می شود و در اثر بادها و طوفان های دریایی به وجود می آیند.
2. بادها و طوفان ها در چگونگی ریزش باران دخالت دارند.
3. تا ابرها به حد لازم متراکم نشوند، بارش باران امکان ندارد.
امام سجاد(علیه السلام) در دعای طلب باران که در صحیفه سجادیه آمده است می فرمایند: بارالها! ما را به وسیله باران سیراب نما و رحمتت را به وسیله بارانت بر ما منتشر ساز، بارانی که از ابرهای رانده شده دانه بریزد… از ابرهایی متراکم، گوارا، آرامش بخش و خروشان، بدون آنکه طول مدت بارش آن ملالت آور و برقش فریبنده و بیهوده باشد…
توضیح آنکه: معصرات، جمع «معصر» از ماده «عصر» به معنی فشار است و آیه بالا، اشاره به «ابرهای باران زا» دارد. گویی خودش را می فشارد تا آب از درونش فرو ریزد و «اعصار» در لغت به معنی گردباد است که به هنگام وزش باد از دو سوی مخالف تشکیل می شود و به شکل عمودی است که یک سر آن به زمین چسبیده و سر دیگر آن در آسمان است.3
بنابراین معصرات یعنی ابرهایی که به اندازه کافی فشرده و متراکم شده اند و آماده ریزش باران اند. چنانکه گفته اند: ابر حمل آب می کند، سپس باد آن را می فشرد و جاری می سازد؛ مثل آبی که از فشردن لباس و پیراهن جاری می شود.4
«ثجّاجاً» از ماده «ثجّ»، به معنی فرو ریختن آب به صورت پی در پی و فراوان است و چون «ثجّاج» صیغه مبالغه است، کثرت و فزونی بیشتری را بیان می کند.5
مناطق مختلف زمین و نیز بادهای موسمی که در مناطق مختلف و زمان های گوناگون می وزند باعث تحولات عظیم در زمین می شوند و در اقیانوس ها خروارها آب را به شکل ستون مدوری بلند کرده و بدین وسیله آب دریا را با خود بالا می برند.و در این میان به محض برخورد با محیطِ سرد، بخار مجاور سرما به تناسب میزان سردی محل عبور، به صورت قطرات باران یا برف و یا دانه های تگرگ به زمین فرو می ریزند.
بنابراین:
1. طوفان ها و گردبادها در تولید باران های سیل آسا دخالت دارد.
2. گردبادها و جریان های جوّی، نوع باران را تغییر می دهند.
3. تا بخار آب به مناطق سرد نرسد و هوا از آنها پر نشود، مایع نمی شوند و نزول باران ممکن نخواهد شد.6
باید توجه داشت که این سخن قرآن در برابر برداشت های خرافی جاهلیت که معتقد بودند: زمانی که فرشته ای موکل بر ابرها تازیانه می زند، رعد، فریاد مظلومانه ابر؛ و باران، اشک های آن است، به تبیین علت واقعی و بیان علمی رگبارهای باران پرداخته است. نکته ای که بعد از چهارده قرن با تحقیقات فراوان، محققان به آن رسیده اند.
نویسنده : حسن پویا
پی نوشت:
1. ترجمه منظوم قرآن، امید مجد.
2. باد و باران در قرآن، ص128.
3. شرح و تفسیر لغات قرآن، ج3 ، ص183 ـ 184 .
4. فرهنگ لغات قرآنی، ص 209.
5. شرح و تفسیر لغات قرآن، ج1 ، ص306.
6. خلاصه و برگرفته شده از: اعجاز قرآن از نظر علوم امروزی، ص 87 تا 90.