عالم برزخ

در میان این جهان و سرای آخرت، جهان سومی به نام «برزخ‏» است که ارواح همه انسانها پس از مرگ تا روز قیامت در آن قرار می‏گیرند.
«و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون، و پشت ‏سر آنها (پس از مرگ) برزخی است تا روز قیامت‏» . (1)

البته از جزئیات آن جهان نیز آگاهی زیادی نداریم و نمی‏توانیم داشته باشیم، این قدر می‏دانیم که ارواح نیکان و صالحانی که در درجات بالا قرار دارند (مانند ارواح شهدا) در آن جهان، متنعم به نعمتهای فراوانی هستند:
«و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون، هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند مردگانند، بلکه آنها زنده ‏اند و در پیشگاه پروردگارشان متنعمند» . (2)

و نیز ارواح ظالمان و طاغوتها و حامیان آنها در آن جهان معذبند، همان گونه که قرآن درباره فرعون و آل فرعون می‏گوید:
«النار یعرضون علیها غدوا و عشیا و یوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب، عذاب آنها (در برزخ) آتش (دوزخ) است که هر صبح و شام بر آن عرضه می‏شوند، و روزی که قیامت‏ بر پا شود (می‏فرماید) آل فرعون را داخل سخت‏ترین عذابها کنید!» (3)

ولی گروه سومی که گناهان کمتری دارند نه جزء این دسته ‏اند و نه جزء آن دسته، و مشمول هیچ کدام از عذاب و کیفر نیستند، گویی در جهان برزخ در حالتی شبیه به خواب فرو می‏روند و در رستاخیز بیدار می‏شوند!
«و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة...و قال الذین اوتوا العلم و الایمان لقد لبثتم فی کتاب الله الی یوم البعث فهذا یوم البعث و لکنکم کنتم لا تعلمون، و روزی که قیامت‏بر پا شود گنهکاران قسم یاد می‏کنند که جز ساعتی در عالم برزخ درنگ نکردند... اما کسانی که علم و ایمان به آنها داده شده (خطاب به مجرمان) می‏گویند:شما به فرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) قرار داشتید، و اکنون روز رستاخیز است ولی شما نمی‏دانستید!» (4).
در روایات اسلامی نیز از پیغمبر اکرم (ص) آمده است که فرمود: «القبر روضة من ریاض الجنة او حفرة من حفر النیران، قبر یا باغی است از باغهای بهشت، یا حفره‏ای از حفره‏های دوزخ‏» . (5)

نویسنده: ناصر مکارم شیرازی

پی نوشت:

1- سوره مؤمنون، آیه 100.
2- سوره آل عمران، آیه 169.
3- سوره مؤمن، آیه 46.
4- سوره روم، آیه 56.
5- صحیح ترمذی، جلد 4، کتاب صفة القیامة، باب 26، حدیث 2460، در منابع شیعه این حدیث گاه از امیر مؤمنان علی (ع) و گاه از امام علی بن الحسین (ع) نقل شده است (بحار الانوار، جلد 6، صفحه 214 و 218) .