سوره برائت

مأموریت علی(علیه السلام) برای خواندن آیات برائت در مكّه

یكی از رخدادهایی كه در اواخر سال نهم (ماه ذیحجه) رخ داد، مأموریت حضرت علی ـ علیه السلام ـ از جانب پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ برای اعلام برائت از مشركان، در روز عید قربان در «مِنی» بود، توضیح این كه:
آیات آغاز سوره توبه (از آیه 1 تا 13) در این هنگام نازل شد كه روح این آیات در چهار ماده زیر خلاصه می‎شود:
1. ممنوعیت ورود بت پرستان به مسجد الحرام و خانه خدا.
2. ممنوعیت طواف با بدن برهنه.
3. ممنوعیت شركت مشركان در مراسم حج.
4. پیمان وفاداران به پیمان محترم است، و به پیمان شكنان چهار ماه مهلت داده می‎شود تا به اسلام بپیوندند و گرنه اسلام با آنها در حال نبرد است.

پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نخست ابوبكر را طلبید، و او را مأمور كرد تا این آیات را به صورت قطعنامه در مراسم حجّ در عید قربان در سرزمین مِنی برای مردم بخواند.
ابوبكر، آیات را گرفت و همراه چهل (یا سیصد) نفر، به سوی مكّه حركت كرد، ولی طولی نكشید كه پیك وحی از طرف خدا، به حضور پیامبر رسید و عرض كرد: خداوند فرمان داده است كه: «این آیات را باید تو یا كسی كه ازتو است، بخواند.» پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بی‎درنگ، حضرت علی ـ علیه السلام ـ را به حضور طلبید و ماجرا را به او گفت، و مركب مخصوصش را در اختیار علی ـ علیه السلام ـ گذاشت و به او فرمود: حركت كن، و در راه، آیات و قطعنامه را از ابوبكر بگیر، و خودت این مأموریت را انجام بده.
حضرت علی ـ علیه السلام ـ حركت كرد و در سرزمین «جُحفه» به ابوبكر رسید، و فرمان پیامبر را به او ابلاغ نمود، ابوبكر آیات را در اختیار علی ـ علیه السلام ـ گذاشت، علی ـ علیه السلام ـ به مكّه رفت و قطعنامه بیزاری از مشركان را در «مِنی» خواند و به اطّلاع مردم رسانید.
ابوبكر به مدینه مراجعه كرد، و به محضر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ رسید و عرض كرد: «نخست مرا برای اعلام برائت از مشركان، نصب كردی، ولی اكنون عزل نمودی، آیا آیه‎ای بر ضد من نازل شده است؟» پیامبر فرمود:
«لا، اِلّا اِنِّی اُمِرْتُ اَنْ اُبَلِّغَهُ اَنَا اَوْ رَجُلٌ مِنْ اَهْلِ بَیتِی؛ نه، جز این كه من از جانب خدا مأمور شده‎ام كه آن آیات را خودم یا یكی از مردان خاندانم ابلاغ كند.»(1)

و در مسند احمد آمده، پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در پاسخ ابوبكر فرمود:
«لا وَ لكِنْ جِبْرِئیلُ جائَنِی فَقالَ لا یؤَدّی عَنْكَ اِلّا اَنْتَ اَوْ رَجُلٌ مِنْكَ؛ نه، ولی جبرئیل نزد من آمد و گفت: آن را جز تو یا مردی از تو، ابلاغ نكند.»(2)

این ماجرا در احادیث شیعه و سنّی از امور قطعی است، و به روشنی بیانگر آن است كه امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ در مسایل مربوط به حكومت اسلامی، شایسته‎تر از دیگران است، هدف از این عزل و نصب آن است كه عملاً مردم بدانند كه علی ـ علیه السلام ـ از نظر روحیه و جهات معنوی و سیاسی، قرین و همسان پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‎باشد.

  • (1). خصائص نسائی، ص 28؛ مغازی واقدی، ج 3، ص 1077؛ ارشاد مفید، ص 33.
  • (2). مسند احمد، ج 1، ص 151.