داستان حضرت شعيب(علیه السلام) و قوم او در قرآن كريم‏

شعيب(علیه السلام) سومين پيامبر عرب

منظور اين است كه آن جناب سومين پيامبر عربى است كه نام شريفشان در قرآن كريم آمده و پيامبران عرب عبارتند از: هود و صالح و شعيب و محمد(صلی الله علیه و آله)، كه پاره اى از سرگذشت‏هاى زندگى شعيب(علیه السلام) در سوره هاى اعراف و هود و شعراء و قصص و عنكبوت آمده است.

شعيب (ع) از اهل مدين بوده (و مدين شهرى بوده در سر راه شام، راهى كه از شبه جزيره عربستان به طرف شام مى‏رفته) و آن جناب با موسى بن عمران (ع) معاصر بوده و يكى از دو دختر خود را در برابر هشت سال خدمت به عقد آن جناب در آورده و اگر موسى خواست ده سال خدمت كند خودش داوطلب شده و اين دو سال جزء قرارداد نبوده‏ 1، موسى (ع) ده سال وى را خدمت كرد و سپس از آن جناب خدا حافظى نموده، با خانواده اش از مدين به طرف مصر رهسپار شد.
و قوم اين پيغمبر يعنى اهل مدين بت مى‏پرستيدند، مردمى برخوردار از نعمت‏هاى الهى بودند. امنيت و رفاه و ارزانى قيمت‏ها و فراوانى نعمت داشتند ولى فساد در بينشان شيوع يافت مخصوصا كم‏فروشى و نقص در ترازو و قپان‏ 2،
لذا خداى تعالى شعيب را بسوى آنها مبعوث كرد و دستور داد تا مردم را از پرستش بت‏ها و از فساد در زمين و نقص كيلها و ميزانها نهى كند و آن جناب مردم را بدانچه مامور شده بود دعوت كرد، اندرزشان داد، انذارشان كرد، بشارتشان داد، و مصايبى كه به قوم نوح، قوم هود، قوم صالح و قوم لوط رسيده بود به يادشان آورد، و در احتجاج عليه كارهاى زشتشان و در موعظه و اندرزشان سعى بليغ كرد اما جز بيشتر شدن طغيان و كفر و فسوق در آنان نتيجه اى نگرفت. 3
مردم مدين بجز چند نفر به وى ايمان نياوردند بلكه در عوض شروع به اذيت او و مسخره كردن و تهديدش نموده، مردم ديگر را از پيروى آن جناب بر حذر داشتند، بر سر هر راهى كه به جناب شعيب منتهى مى‏شد مى‏نشستند و رهگذران را از اينكه نزد شعيب بروند مى‏ترساندند و كسانى كه به وى ايمان آورده بودند را از راه خدا منع مى‏كردند و راه خدا را كج و معوج نشان مى‏دادند و مى‏خواستند هر چه بيشتر اين راه را زننده در نظرها جلوه دهند. 4 و سپس شروع كردند به تهمت زدن، گاهى او را ساحر خواندند و زمانى كذابش معرفى كردند 5 و خود آن جناب را تهديد كردند كه اگر دست از دعوتت برندارى سنگسارت خواهيم‏ كرد و بار ديگر او و گروندگان به او را تهديد كردند كه از شهر بيرونتان مى‏كنيم مگر اينكه به كيش بت‏پرستى ما برگرديد. 6
و به اين رفتار خود هم چنان ادامه دادند تا آنكه آن حضرت از ايمان آوردنشان بكلى مايوس گرديد و بناچار رهايشان كرده به حال خودشان واگذار نمود 7 و در آخر دعا كرد و از خداى تعالى درخواست فتح نموده، عرضه داشت:" رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِينَ" 8.
دنبال اين دعا خداى تعالى عذاب يوم الظله را نازل كرد، روزى كه ابر سياه همه جا را تاريك كرد و بارانى سيل‏آسا بباريد 9، اهل مدين آن جناب را مسخره مى‏كردند كه اگر از راستگويانى قطعه اى از طاق آسمان را بر سر ما ساقط كن‏ 10، پس صيحه آسمان آنها را بگرفت‏ 11 در نتيجه در خانه هايشان صبح كردند در حالى كه به زانو در آمده و مرده بودند و خداى تعالى شعيب و مؤمنين به وى را نجات داد 12، پس شعيب پشت به آن قوم مرده كرده، گفت: چقدر در ابلاغ رسالت پروردگارم به شما كوشيدم و چقدر نصيحتتان كردم حالا چگونه مى‏توانم در باره سرنوشت شوم مردمى كافر اندوهناك باشم. 13

شخصيت معنوى شعيب(علیه السلام)

شعيب (ع) از زمره پيغمبران مرسل و محترم خداى تعالى بود و خداى عز و جل آن جناب را در ستايش‏هايى كه از انبياى گرام خود نموده و در ثناى جميلى كه قرآن آن را در اين باره آورده شركت داده و قرآن كريم در آيات شريفه اش و مخصوصا در سوره اعراف و هود و شعراء از آن جناب مقدار زيادى از حقايق معارف و علوم الهى و ادب خيره كننده اى كه نسبت به پروردگارش و نسبت به مردم داشته حكايت كرده است.
و او خود را رسولى امين‏ 14 و مصلح‏ 15 و از صالحين شمرده‏ 16 و خداى تعالى همه اينها را از آن جناب حكايت كرده و امضاء و تصديق نموده و در شخصيت معنوى آن جناب همين بس كه كليم خدا، موسى بن عمران (ع) نزديك به ده سال او را خدمت كرده است سلام اللَّه عليه.
3- نظر تورات در باره آن حضرت:
در تورات داستان شعيب و قوم او نيامده، تنها يادى كه از آن جناب كرده اين است كه در اصحاح دوم از سفر خروج گفته: بعد از آنكه موسى (ع) آن مرد قبطى را كشت از مصر به مدين فرار كرد (تا آخر داستان) و در آنجا شخصى را ذكر كرده به نام" اعوئيل كاهن مديان" (و يا به عبارتى ديگر عالم دينى شهر مدين).17

نویسنده: محمد حسین طباطبایی

پی نوشت:

1.  سوره قصص، آيه 27.
2.  با استفاده از سوره هود، آيه 84 و سوره هايى ديگر.
3.  با استفاده از سوره اعراف، هود و چند سوره ديگر.
4.  سوره اعراف، آيه 86.
5.  سوره شعراء، آيه 185 و 186.
6.  سوره اعراف، آيه 86.
7.  سوره هود، آيه 93.
8.  پروردگارا! بين ما و بين قوم ما فتحى به حق برسان كه تو بهترين فاتحانى." سوره اعراف، آيه 89"
9.  سوره شعراء، آيه 189.
10.  سوره شعراء، آيه 189.
11.  سوره اعراف، آيه 91، سوره عنكبوت، آيه 37.
12.  سوره هود، آيه 94.
13.  سوره اعراف، آيه 93.
14.  سوره شعراء، آيه 178.
15.  سوره هود، آيه 88.
16.  سوره شعراء، آيه 27.