قرآن و خاورشناسان

چکيده پژوهش حاضر به معرفي و نقد مقالة «ارتداد» در دايرةالمعارف قرآن ليدن مي‌پردازد. وائل حلّاق، نويسنده مقاله، به مباحثی همچون معنای ارتداد، تاریخچه پیوند مفهومی کفر و ارتداد، کفر از دیدگاه قرآن، مختلف دانستن سرنوشت مرتدان در قرآن، توبه مرتدان، جنگ های ارتداد، پیش‌بینی مجازات اعدام بعد از زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله)، مصادیق ارتداد و مجازات آن پرداخته است.
چکيده ویلیام مونتگمری وات، مستشرق مسیحی، از منظري صرفاً تاريخي و تحليلي به كند و كاو پیرامون شخصيت و سیره پيامبر(صلی الله علیه و آله) و تاریخ صدر اسلام پرداخته و تحقيقات خود را بر پايه تحليل نقادانه منابع نخستين قرار داده است. آثار برجسته وي با عنوان‌های «محمّد در مكه»، «محمّد در مدينه» و «محمد پیامبر و سیاستمدار»، كوششي چشمگير در جهت بازسازي تصوير پيامبر(صلی الله علیه و آله) در اذهان اروپا بوده است.‌ یکی از موضوعات مهمی که برخی مفسران و مورخان سست‌باور در حوادث تاریخ صدر اسلام و سیره پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بدان پرداخته­ و مستشرقان به آن دامن زده­اند، داستان ساختگی و افسانه جعلی و موهوم غرانیق یا داستان آیات شیطانی است. که در آثار مهم مونتگمری در حوزه­های تاریخ اسلام، سیره نبوی و قرآن مطرح شده است.
چکيده يكي از مهم‌ترين مباحث تاريخ قرآن، موضوع آيات و سوره‌های مكي و مدني است كه  در اين باره دیدگاه‌هاي گوناگوني از سوی دانشمندان اسلامي و نیز خاورشناسان مطرح شده است. لامنس (م1937م)، رژی بلاشر (1973م) و نولدکه (1930م) از خاورشناسانی‌اند که پيرامون آيات و سوره‌های مكي و مدني، نظریه‌هایی را ارایه داده‌اند كه در اين نوشتار به بررسي و نقد آنها پرداخته شده است.
چکيده يكي از مباحث ارزشمند در علوم قرآني، مسأله تناسب آيات قرآن و چهره پيوسته آنها با يك‌ديگر است. اين تناسب و ارتباط در واژگان قرآني، درون آيه‌اي و آيات يك سوره نمايان است. گفتگو از تناسب و همبستگي آيات قرآن و اسلوب آن، بحثي است زيربنايي كه در نحوه نگرش ما به قرآن و چگونگي برداشت از محتواي آن تأثير بسزايي دارد. شبهه تشتت و پراكندگي آيات  از ناحيه مستشرقان مطرح شده است. اما به رغم اينكه آيات سوره‌هاي قرآن به ظاهر پراكنده و هر يك مشتمل بر موضوعات متفاوت است، با توجه به احاطه علمی، حكمت و هدف‌داري خداوند، متن قرآن داراي هم‌گرايي موضوعي و محتوايي در راستاي هدف تربيتي و هدايتي خویش است و عناصر محتوايي قرآن همانند اجزاي يك ساختمان به هم پيوسته و ناظر به يك‌ديگر است.
چکيده برخی از مستشرقان با طرح موضوع تعارض قرآن و علوم طبیعی، شبهاتی در این زمینه مطرح نموده اند که بیشتر آنها در حوزة مباحث کیهان شناسی و نجوم بوده است. مستشرقانی همچون آنجلیکا نیورث، پائول‌کونیتچ، احمد دلال و ماهر جرّار در دايرة‌‌المعارف قرآن لایدن، مسألة هفت آسمان، آفرینش جهان در شش روز، حرکت خورشید، حرکت زمین و شهاب ها که در قرآن ذکر شده است، با هیئت بطلمیوسی ـ ارسطویی مطابقت داده و با اکتشافات جدید نجومی متعارض دانسته‌اند. این مقاله بعد از بررسی دیدگاه های مستشرقان مذکور اثبات می‌کند که تعارض میان قرآن و علوم طبیعی وجود ندارد؛ زیرا غالب این تعارضات به تعارض علم با نظر دانشمندان اسلامی بر می‌گردد نه تعارض قرآن و علم.
چکيده برخي خاورشناسان پیرامون مصادر و منابع وحياني قرآن ترديد كرده‌، بر آن‌اند که محمد(صلی الله علیه و آله) قرآن را از فرهنگ‌های گوناگون، ادیان و اشخاص و کتب مختلف گرفته است و ديگر اينكه قرآن محصول تجربيات شخصی پيامبر(صلی الله علیه و آله) و نتيجه افكار او یا القای شیطان به او بوده و منبع وحیانی ندارد. در اين مقاله، استدلال خاورشناسان پیرامون مصادر قرآن طرح و بررسی گردیده و تبیین شده است که به صرف مشابهت تعالیم تورات و انجیل با قرآن، نمی‌توان قرآن را مقتبس از آنها دانست؛
چکيده یکی از مقالات دائرة‌المعارف قرآن لایدن «ازدواج موقت» (Temporary marriage) است. محور بحث، آیه 24 سوره نساء است که فقها و مفسرین شیعه، علاوه بر روایات معصومین(علیهم السلام) به این آیه برای جواز ازدواج موقت استناد کرده‌اند در حالی‌که مفسرین و فقهای اهل‌سنت مخالف آنند. یکی از مهم‌ترین دلیل مخالفت اهل سنت، روایتی است که از عمر خلیفه دوم نقل شده که وی در دوران زمامداری خویش ازدواج موقت را حرام اعلام کرد.
چکيده شماري از مستشرقان كه مجموعه معارف قرآن را برتر از فكر و انديشه بشري ديده‌اند، براي فرار از اعتراف به نزول وحي بر پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) احتمال يا شبهه «اقتباس قرآن از كتب آسماني پيشين به ويژه تورات» را مطرح نموده و براي اثبات مدعاي خويش به دلايل و شواهد متعددي استناد كرده‌اند.
چکيده نويسنده مقاله مدعي است كه به علت اشتباه نسخه‌اي در زمان نگارش قرآن، عبارت (وَالرَّقِيمِ) در آيه‌ نهم سوره‌ كهف (أمْ حَسِبْتَ أنَّ أصحابَ الكهْفِ وَالرَّقِيمِ كانوا مِنْ آياتِنا عَجَبًا) نادرست و تصحيف شده است كه شكل صحيح آن را به صورت «الرقود» [اين‌گونه] پيشنهاد مي‌‌كند‌: (أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْكَهْفِ الرّقُودِ كانوا مِنْ آياتِنا عَجَبًا).
چکيده مقاله تقدیر از دایرة‌المعارف قرآن لیدن در موضوع قضا، قدر و سرنوشت است. نویسنده در بیان مفاهیم تقدیر از آیات قرآن مطالبی را عنوان نموده و مباحثی را در مورد آزادی، انتخاب و اراده از دیدگاه متفکران اسلامی بیان نموده است. همچنین موضوعاتی پیرامون مفهوم قضا و قدر در قرآن از قبیل علم پیشین الهی و افعال انسان‌ها و مفهوم تقدیر ـ از پیش تعیین شدن صفات و جزئیات هر مخلوقی ـ و همچنین مرگ و تأثیر این موضوعات بر سرنوشت انسان پرداخته است. از آن‌جا كه اين تحقيق كاستي‌هاي داشت، نياز به ارائه توضيح و مباحث تكميلي ضروري مي‌نمود، سعي شده است اين کمبود، توسط ناقدان و نويسندگان برطرف گردد.