تفسیر قرآن

در بحث از نقش خبر واحد در تفسير، ابتدا بايد الفاظ مختلفى كه در تحرير مسئله و تعيين محل نزاع مهم‏ اند، شفاف‏سازى شوند. وقتى گفته مى‏ شود: «آيا خبر واحد در تفسير حجّت است يا اينكه خبر واحد در جايى حجت است كه اثر عملى بر آن بار شود، وگرنه حجّيت ندارد و چون در غير احكام، اثر عملى ندارد، پس در تفسير، خبر واحد حجت نيست»، بايد پيش از هر چيز معناى حجّيت و اثر عملى را روشن كنيم.

چكيده تفسير قرآن به قرآن به معناي استفاده حداكثري از آيات در فهم معنا و مراد آيات قرآن، همواره مورد پذيرش قرآن ‏پژوهان بوده است؛ ولي به مباني آن به صورت مستقل و مستدل، نپرداخته ‏اند. حال آنكه يكي از مسائل سرنوشت‏ ساز درباره تفسير قرآن به قرآن، تبيين زيرساخت‏ هاي نظري آن است كه از آن به «مباني» ياد مي‏شود. نوشتار حاضر به هدف شناسايي مباني قرآني تفسير قرآن به قرآن سامان يافته و با نگرش نظري و استدلالي و به روش تبييني به بررسي مباني يادشده پرداخته است.

مقدمه قرآن كريم آخرين كتاب الهى است كه بر خاتم الانبيا، محمد مصطفى(صلی الله علیه و آله)، به منظور هدايت بشر نازل گرديده است. اين كتاب جاويد، كه در عصر ما در ميان كتب آسمانى تنها مرجع مصون مانده از تحريف است، هنگام نزول بر نبى اكرم(صلی الله علیه و آله) منشأ حركت فكرى و فرهنگى بوده; زيرا از آغاز، مخاطبان خود را از يك سو، به تدّبر در آن فرا مى خواند(1) و از سوى ديگر، منكرانش را به تحّدى دعوت كرده و آسمانى بودن و فوق بشرى بودن خود را مكرراً و به صراحت بيان نموده است.(2)

اگر مراد علم ائمه ـ عليهم السّلام ـ به همة قرآن اعم از ظاهر، باطن، تنزيل و تأويل آن است، بايد گفت اين امري مسلم و مورد قبول است. از آنجا كه قرآن كريم، داراي ظاهر، باطن، تأويل و تنزيل است، علم به باطن و تأويل قرآن كريم در اختيار معصومين ـ عليهم السّلام ـ است و آن بزرگواران احاطة تام بر همة ابعاد قرآن دارند. به تعبير ديگر پيوند ميان قرآن و اهل بيت، پيوند ميان نور و بينايي است؛ گرچه نور وحي در ذات خود روشن و روشنگر است، اما بهره‌ گيري از آن، نياز به چشماني بصير و نافذ دارد و رهپویان طريق ديانت به ميزان بصيرت و بينايي خويش از آن سود مي‌جويند.