تاریخ و جغرافیا در قرآن

سرزمينهاى رسوبى در علم ژئولوژى، اصطلاح "اراضى رسوبى" به طبقاتى از زمين اطلاق مى ‏شود كه رسوبات آبهاى جارى بر روى زمين آنها را پديد آورده، مانند دره ها و مسيل‏ها- سيل راهها- كه پوشيده از شن و ماسه مى ‏باشند.
اهتمام قرآن به تاریخ كلمه" تاريخ" بر وزن" تعريف" مصدر و به معناى شناختن حوادث و علت و زمان پديد آمدن آن است، و اصطلاحا به معناى باستان‏شناسى و طبقات الارض نيز استعمال مى شود، و گفتار ما در معناى لغوى آن يعنى تاريخ نقلى است و تاريخ نقلى عبارت است از ضبط حوادث كلى و جزئى، و نيز نقل آن و گفتگو پيرامون آن.
چکيده موضوع سیره و تاریخ‌نگاری بخشی از مقاله «سیره و قرآن» نگارش ویم رافن از دایرة المعارف قرآن لیدن است. نویسنده مقاله، گزارشی از معانی مختلف واژه سیره، سیره‌نویسان، انواع سیره و در پایان سیره و تاریخ‌نگاری ارائه می‌دهد. نویسنده با اشاره به دیدگاه‌های سیره‌پژوهان غربی، سیره‌پژوهی را از قرون اخیر آغاز می‌کند و تاریخ‌نگاری سیره و قرآن را جزء دیدگاه‌های مستشرقان بیان می‌کند.
به دقت آيات قرآن را درباره فرعونيان و قوم عاد بررسى كرده و آنها را دسته بندى كرده نتيجه تحقيقات اين شد كه اهرام مصر نمى ‏تواند متعلق به فرعونيان باشد بلكه انحصاراً متعلق به قوم عاد است.
در گذشته مردم معتقد بودند که زمین مسطح است. قرن ها بشر می ترسید که خیلی دور برود، زیرا تصوّر می کرد از لبه زمین می افتد.
ضرورت قانونمندى‏ از آيات قرآن و جملات نهج ‏البلاغه، برمى ‏آيد كه تحوّلات و رويدادهايى كه در جَهان رُخ مى‏ دهد، تصادفى و خارج از قانون نيست. يعنى انسانها و ديگر جانداران و حتّى موجودات بى‏ جان، به‏ حال خود رها نشده ‏اند؛
آموزشها، طرحها، پندها، خبرها، قصّه‏ ها و حكمتهاى قرآن، به زمان نزول، عصر جاهلى و يا به تاريخ گذشته اختصاص ندارد بلكه هر يك از آنها، در مواردى سخن از آينده نيز به ميان آورده و حقايقى را پيشگويى نموده است كه آنها را در مجموع به دو قسمت عمده مى ‏توان تقسيم كرد:
قرآن كريم و نهج ‏البلاغه حوادث زياد و مهمى را بازگو می كنند و از هر كدام نتايج خاصّى می گيرند. رويدادهايى كه قرآن به نقل آنها می پردازد داراى ابعاد گسترده و به وسعت صفات زشت و زيباى انسان است؛ برخى در ارتباط با مسائل اخلاقى است، برخى مربوط به سياست و حكومت و برخى ديگر در بُعد مالى و براى نشان دادن طمع كاذب انسان است و ... .
برخى به تاريخ با نظر ترديد مى ‏نگرند، براى آن ارزش علمى قائل نيستند و آن را بسان شعر مى‏ دانند كه بر اساس نياز، هدف، ذوق و تخيل شاعر سروده مى ‏شود نه بر اساس واقعيّتها و عينيّت ها. تا جايى كه مى‏ گويند: «تاريخ هيچ چيز نيست جُز دروغهايى مورد اتّفاق همه.» بد بينى اين افراد به تاريخ، از مطالعه حوادث تحريف يافته، مبالغه آميز و تعميم آن بر همه زمانها ناشى شده است در حالى كه همه تاريخ دروغ و مشوش نيست. به علاوه، بحث روى تاريخِ واقع نماست كه ببينيم چه اهميتى دارد؟
تاريخ و علوم آن قرآن کريم از آغاز نزول پر برکت خود بر قلب مبارک خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله) يک تحول فرهنگى بسيار گسترده و عميقى را خبر داد. اين تحول از يک ايده و پيش‏بينى، به يک واقعيت غيرقابل انکار تبديل گشت. جهان اسلام از تمدنى بى‏ مانند برخوردار شد، و حوزه‏ هاى علمى قرآنى رونقى ويژه پيدا کرد.