مقالات

چكيده ظاهر و باطن در اصل لغت، ماخوذ از ظهر و بطن و به ترتيب به معناى پشت و شكم است و به معناى آشكارى و پنهانى نيز به كار رفته است . در حديث، ظاهر قرآن، مصاديق اوليه آيات و باطن قرآن، مصاديق بعدى آنها خوانده شده است . غاليان باطن قرآن را ولايت ائمه و برائت از نواصب، و متصوفه باطن قرآن را حالات نفس دانسته‏اند . علامه طباطبائى بواطن قرآن را معانى طولى آيات - كه رابطه مثل و ممثلى با يكديگر دارند - به شمار مى‏آورد؛ اما در تحليل عقلى به نظر مى‏رسد، مانعى نيست كه كليه معانى التزامى آيات را باطن قرآن تلقى كرد؛ اعم از آنكه رابطه مثل و ممثلى با يكديگر داشته باشند يا نداشته باشند، در اين مقاله، مباحث فوق به تفصيل آمده است.
 زن، به عنوان نيمى از نفس انسانى که آفريده خداوند است وظيفه او در زمين، در عرصه حيات آدمى نقشى سازنده و جايگاهى بس ارجمند است. زن به همراه نيمه ديگر، يعنى مرد، و با يارى جستن از استعدادهاى بسيار و گاه منحصر به فردى که خالق دانا در طبيعت او به وديعت نهاده، جاده پر پيچ و خم زندگى را مى پيمايد، تا سرانجام نقش درخور و شأن شايسته خويش را در يابد و به کمال سزاوار خود نايل آيد.
قرآن مجيد به منظور استفاده همگانى از رهنمودهايش و درك حقايقش، در بيان مفاهيم و معانى بلند خود و ابلاغ پيام هايش، شيوه هاى خاصى به كار برده و با قالب و شكل هاى متنوعى، با مردم ارتباط برقرار كرده است. يكى از شيوه هاى جالب قرآن در بيان مطالب خود، اين است كه پيش از بيان مطلب، مخاطب خود را ندا مى دهد و با عنوان متناسبى از او نام مى برد.
در ابتدای 29 سوره از سوره های قرآن، یك یا چند حرف از حروف الفبا وجود دارد، كه مجموعا 78 حرف است كه با حذف مكررات، 14 حرف می شود یعنی نصف حروف هجا كه 28 حرف است. این حروف (واقع در اوایل سوره ها) را «حروف مقطعه» گویند یعنی حروفی كه پیش هم چیده شده اند اما كلمه ای را تشكیل نداده اند اگرچه دركتابت سرهم نوشته شوند، ولی در قرائت، جدا از هم خوانده می شوند، مانند «ا ل م ص» مجموع حروف چهارده گانه عبارتند از: (ا ح رس ص ط ع ق ك ل م ن ه ی)
آیا در قرآن لغات غریبه وجود دارد؟ مقصود از لغات غریبه، الفاظ و كلمات نامأنوسی است كه شنیدن آن بر طبع گران می آید و وجود آن در كلام موجب خلل در فصاحت می گردد. چنین الفاظ غریبی هرگز در قرآن نبوده و در شان قرآن نمی باشد، زیرا قرآن در بالاترین مرتبه فصاحت قرار دارد و هیچ گاه كلمات غریبه درآن به كار نرفته است. آری، غرابت معنای دیگری نیز دارد كه در قرآن به كار رفته است؛
نسخ در قرآن یكی از مسایل بحث انگیز به شمار می رود، زیرا این سؤال پیش می آید كه چرا باید در قرآن آیات منسوخه وجود داشته باشد تا احیانا موجب گم راهی گردد و برخی آیه منسوخی را محكم بپندارند و به آن استناد كنند؟! اساساً وجود آیه منسوخ در قرآن چه فایده ای می تواند داشته باشد؟! از این قبیل شبهات كه در جای خود مورد اشاره قرار خواهد گرفت.
اعجاز تشریعی از جهت نوآوری های مفاهیم دینی است، بدین معنا كه قرآن دردو قسمت معارف و احكام راهی پیموده كه تا آن روز، بشریت بدان راه نیافته بود وبرای ابدیت بدون راهنمایی دین، دست یابی به آن امكان پذیر نیست. هستی شناسی قرآن، فراگیر و شامل، و تشریعات آن همه جانبه و كامل است و از هر دو جهت بدون هیچ گونه كاستی بر بشریت عرضه شده است.
با نگاهى به نوشته هاى لغت دانان, از پيشينيان تا معاصران, در مى يابيم كه بعضى از الفاظ حكايت از يك معنى مى كنند, بيشترين لغات هر زبان از اين طيف هستند, و هر لغت معادل با يك معنى است, امّا گاهى چند لفظ يك مضمون دارند و معناى مشخصى از آنها اراده شده است. اين گونه الفاظ در زبانهاى گوناگون وجود دارد, ولى در زبان عربى شايد بيشتر باشد. گستردگى زبان عربى باعث شده تا گاه چند لفظ را براى يك معنى وضع كنند كه اين حالت را ترادف مى نامند.
یكی از مسایل قرآنی، مساله «وجوه و نظائر» است، كه راه احتمال را در فهم معانی قرآن باز نموده و گاهی موجب اشتباه برخی و گاه موجب دست آویزی برای فتنه جویان شده است. فهم معانی قرآن نیاز به ورزیدگی و اندیشه عمیق دارد تاامكان سد احتمالات میسر گردد، لذا شناخت وجوه و احتمالات و نیز اشباه و نظائر یك ضرورت تفسیری به شمار می رود.
بررسى نظر قرآن درباره «فلسفه تاريخ و نيروى محرك آن»، نياز به بحث گسترده اى دارد كه بدون گردآورى مجموع آيات مربوط به موضوع، شرح و بسط آن امكان پذير نيست، در حالى كه  كتاب ما، گنجايش اين نوع بررسى را ندارد، ولى براى اين كه نظر قرآن را به صورت كلى آورده باشيم، به گونه‌اى بس فشرده به نظر قرآن پيرامون قوانين حاكم بر جامعه، اشاره مى‌كنيم.